با این که چاقی یک بیماری مسری نیست، اما این روزها چاقی در کودکان به سرعت در حال شایع شدن است. طبق تحقیقات انجام شده کودکان و نوجوانان امروزی 65% بیشتر به چاقی و مسائل برآمده از آن گرفتار می‌شوند. محققین اعتقاد دارند که چاقی و تجمع چربی در اطراف شکم و پهلوها از دوران کودکی و نوجوانی درست مثل یک پیشگویی دقیق عمل می‌کند. این پیشگویی به خوبی نشان می‌دهد که این فرزندان چاق در آینده با چه مسائلی دست به گریبان خواهند بود. مسائلی از جنس مشکلات عدیده‌ی قلبی، دیابت، بیماری‌های تنفسی مثل آسم، اختلال در خواب شبانه و… که کاملا به معضلی به نام چاقی و اضافه وزن گره خورده است. اگر تا انتها با این مقاله همراه باشید، خواهید دید که در این مطلب قرار است از چاقی در کودکان و عارضه‌های مرتبط با آن صحبت کنیم و راهکارهایی علمی و منطقی برای حل کردن این مساله را بیان کنیم.
عوارض چاقی در کودکان
تحقیقاتی در بین سالهای 1988 تا 2004 روی اندازه‌ی دور کمر تعداد زیادی از کودکان انجام شد و نشان داد که تا آن زمان 65 درصد از پسربچه‌ها و 70 درصد از دختربچه‌ها گرفتار همین موضوع بوده‌اند و چاقی کودکان در بخش‌های میانی بدن، یعنی شکم و پهلوها، روز به روز در حال بیشتر شدن بوده است.
تحلیل‌هایی که بر روی اطلاعات به دست آمده از این تحقیقات صورت گرفت، نشان داد که در آینده‌ی نزدیک احتمال ابتلا به بیماری‌های جدی قلبی و عروقی، دیابت نوع دو و مشکلات مربوط به خواب و تنفس در این کودکان به طور قطع بیشتر از سایرین خواهد بود. البته این خوشبینی و احتمال همچنان وجود داشت که این کودکان و والدین آنها با تغییر دادن برخی از عوامل در سبک زندگی خود بتوانند از بروز چنین مسائلی پیشگیری کنند و خودشان را از گرفتاری‌های این چنینی در آینده برهانند.
راه‌های کاهش وزن کودکان
طبق گزارش CDC – مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا – در سالهای اخیر چاقی در کودکان حداقل دو برابر شده و این اتفاق کاملا نگران‌کننده است. در حالی که راهکارهایی بسیار ساده وجود دارد تا با تغییر سبک زندگی خانواده‌ها، کودکان به سمت سلامتی هر چه بیشتر و آینده‌ای سالم‌تر سوق پیدا کنند.
اگر به دنبال پاسخی برای این پرسش هستید که «برای جلوگیری از چاقی کودکان چه کار کنیم»، در ادامه راهکارهای معرفی شده توسط این مرکز را خواهید دید که به شما دید خوبی برای عملی کردن این تغییرات خواهد داد.
پرهیز از شمردن کالری
کنترل وزن در کودکان فکر بسیار خوبی است، اما اجرایی کردن آن با شمردن کالری‌های روزانه بدون دقت به دیگر عوامل، کاری است که احتمالا وقت و انرژی شما به عنوان والدین و البته اشتیاق و ثبات قدم را از کودکتان خواهد گرفت.
رژیم غذایی مبتنی بر کالری‌شماری می‌تواند از چاقی کودکان جلوگیری کند یا منجر به کاهش وزن شود، در عین حال فرزند شما را از دریافت ویتامین‌ها، مواد معدنی و انرژی که در طول روز به آن نیاز مبرم دارد هم محروم می‌کند. اجرا کردن چنین رژیمی در بلند مدت:
- باعث از بین رفتن اشتیاق و علاقه‌ی کودکتان می‌شوید و به وضوح خواهید دید که تنها به اجبار این رژیم را دنبال خواهد کرد.
- کودک شما بدخلق، عصبانی یا پرخاشگر خواهد شد و در اولین فرصت با هر آنچه که در دسترس باشد، رژیم خود را پنهانی خواهد شکست.
- احتمالا بعد از مدتی کوتاه باعث قفل شدن وزن می‌شود و پس از آن روند کاهش وزن با دشواری بسیار بیشتری همراه خواهد شد.
دقت کنید که قرار نیست هیچ ماده‌ی غذایی به طور کامل از برنامه‌ی غذایی کودک به طور کامل حذف شود. بنابراین یک رژیم غذایی سالم که تمام گروه‌های غذایی را در خود گنجانده و مواد غذایی چرب در کمترین میزان مورد استفاده قرار گرفته باشد، هم نیاز بدن او را برطرف می‌کند و هم به کاهش وزن کمک چشمگیری خواهد کرد.
به همین علل است که باید حتما تحت نظارت متخصص تغذیه و پزشک، رژیمی مختص و کاملا شخصی‌سازی‌شده به فرزند شما ارائه شود تا کودک بتواند از غذاها و خوراکی‌های سالم و مغذی استفاده کند، و در عین حال سلامت جسمانی، زیبایی و تناسب اندام را مجددا تجربه کند.
درمان چاقی کودکان در طب سنتی
از طرفی دیگر یکی از گزینه‌هایی که طب سنتی برای درمان چاقی ارائه می‌دهد، رژیم مبتنی بر مزاج و متابولیسم است که هدف از اجرای این نوع رژیم به تعادل رساندن مزاج و طبع اصلی بدن است. طبق این روش درمانی، فرد با بهره‌مندی از تمام گروه‌های غذایی به میزان متعادل و البته استفاده از مواد غذایی با توجه به مزاج و طبع بدن خود به کاهش وزن و لاغری دست پیدا می‌کند. یعنی سوخت و ساز بدن فرد با رعایت یک سری اصول و مصرف مواد غذایی خاصی به اندازه‌ی مشخص شده تغییر می‌کند، طبع بدن به سمت گرم‌تر شدن متمایل می‌شود و نتیجتا چربی‌های اضافه را می‌سوزاند. سوزاندن این چربی‌های اضافه الزاما به معنای از دست رفتن وزن زیاد نیست، ولی در نهایت خود را در کاهش سایز و افزایش سلامتی نشان خواهد داد.
توصیه‌ی اکید در ارتباط با این موضوع این است که هرگز سرخود یا بنا به پیشنهاد دوستان و آشنایان رژیم کودک را تغییر ندهید و رژیم غذایی برای کاهش وزن کودکان را حتما تحت نظارت پزشک و متخصص پیش ببرید تا کودک شما با مسائل بیشتری دست به گریبان نشود. رژیم غذایی که برای یک کودک جواب داده است، الزاما راهحل مناسبی برای کاهش وزن تمام کودکان نیست. این رژیم باید با توجه به شرایط و وضعیت سلامتی کودک شما تنظیم شود.
توجه به سایز بشقاب
یکی از منطقی‌ترین کارهایی که می‌توانیم برای جلوگیری از بروز چاقی در کودکان انجام بدهیم، توجه کردن به سایز بشقاب‌ها و ظرف‌ها است. پرخوری یکی از دلایل چاقی در کودکان است. در بشقاب‌ها، کاسه‌ها و ظروف بزرگتر به میزان بیشتری از حجم غذا و خوراکی جا می‌گیرد، بنابراین یک راهکار کاملا منطقی به جای حذف مواد غذایی مهمی مثل نان و غلات، این است که از بشقاب‌ها و ظروف کوچکتری استفاده شود.
به این شکل با گول زدن چشم و مغز مقدار کمتری از خوراکی خورده می‌شود و بعد از مدتی معده به حجم کمتر از غذاها عادت می‌کند. عادت کردن به خوردن در ظروفی با حجم کم به مرور شما را از پرخوری کاملا به دور نگه می‌دارد. حتی می‌توانید از این ترفند برای خوردن خوراکی‌ها هم استفاده کنید؛ مثلا به جای خوردن یک چیپس کامل یک چهارم از آن را در یک کاسه‌ی کوچک بریزید و تنها همین میزان از چیپس را میل کنید.
ضرورت پیاده‌روی و تحرک
کودکان بین سنین سه تا پنج سال حتما باید در طول روز فعالیت بدنی داشته باشند و فرزندان بین سنین شش تا هفده سال حداقل شصت دقیقه در روز را باید به فعالیت بدنی اختصاص بدهند. تحرک روزانه باعث می‌شود فرزندان شما از چاقی و خطرات چاقی دور بمانند، استخوان‌های سالم و محکم‌تری داشته باشند، از اضطراب و دلهره فاصله‌ی بیشتری بگیرند و عزت نفس بیشتری را تجربه کنند.
طبق گفته‌ی CDC – مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا – کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی در طول روز از مهم‌ترین علل چاقی در کودکان است. با توجه به همین جمله مشخص می‌شود که باید کم‌تحرکی را از کودکان دور کرد. این روزها که دوران رونق بازی‌های کامپیوتری، سریال‌های تلویزیونی و… است، کودکان مبتلا به چاقی را بیشتر به حالت دراز کشیده بر روی کاناپه و مسخ شده در برابر گوشی‌های هوشمند، در حال مصرف تنقلات در حین دیدن سریال یا ساعت‌ها به شکل نشسته در برابر بازی‌های کامپیوتری می‌بینیم.
بیشتر بخوانید: ورزش‌های خانگی برای رسیدن به تناسب اندام
با محدود کردن تماشای تلویزیون، بازی‌ها و کار کردن با گوشی هوشمند و البته گنجاندن تفریح‌ها و سرگرمی‌های متحرک، کوهنوری، پیاده‌روی کوتاه روزانه و منظم، ورزش‌های هیجان‌انگیز و موردعلاقه مثل جامپینگ روپ، رقص‌ها و… در روزهایی از هفته می‌توانید به فرزندان خود کمک کنید تا از چاقی عبور کرده و کاهش وزن را تجربه کنند.
تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که هیچ چیز به اندازه‌ی پیاده‌روی‌های کوتاه، ساده و منظم در طول هفته نمی‌تواند به درمان اضافه وزن کمک کند. به این علت که در پیاده‌روی تمام عضلات و اندام‌های بدن درگیر می‌شوند و بدون این که سختی طاقت‌فرسایی به فرد تحمیل شود، کاهش وزن و سایز اتفاق می‌افتد. البته این در صورتی است که پیاده‌روی روزانه، منظم و بدون هیچ وقفه‌ای انجام شود.
برای ایجاد فضای مفرح‌تر می‌توانید از پادکست‌های محبوب، موسیقی‌های موردعلاقه یا مسیرهای پرنشاط و چشم‌اندازهای طبیعی استفاده کنید تا فرزندان شما هر روز میل و رغبت بیشتری برای انجام پیاده‌روی از خود نشان بدهند.
بعضی وقت‌ها کودکان خیلی زود بی‌حوصله می‌شوند؛ بهتر است که از همان ابتدا زمان‌های طولانی را برای پیاده‌روی در نظر نگیرید تا رغبت و اشتیاق آنها کور نشود.
تاثیر والدین بر چاقی در کودکان
یکی از مهم‌ترین نکات در ارتباط با کاهش وزن کودکان، مستقیما به والدین باز می‌گردد. این که والدین دوست دارند که فرزندانشان تناسب اندام و عادات سالمی داشته باشند، یک سمت موضوع است و این که خودشان تا چه حد سالم زندگی می‌کنند و عادات تغذیه‌ای خوبی دارند و از نظر تناسب اندام و سلامتی در چه وضعیتی قرار دارند، موضوع دیگری است. خوشبختانه یا متاسفانه فرزندان بیشتر از این که شنونده‌ی مناسبی برای حرف والدین باشند، نظاره‌گر و مشاهده‌کنندگان خبره و چیره‌دستی هستند.
اگر فرزندان شما عادات تغذیه‌ای نامناسبی دارند، کم‌تحرک هستند یا توسط گوشی‌های هوشمند، تلویزیون و بازی‌های ویدیویی تسخیر شده‌اند، احتمالا باید تغییرات را از خودتان شروع کنید! اصلاح وضعیت تغذیه، تنظیم کردن برنامه‌ی منظم پیاده‌روی و پایبندی به آن در هر شرایطی، ایجاد محدودیت زمانی برای استفاده از برنامه‌های تلویزیونی و… باید قبل از هر کسی به قانون و دستور کاری برای خود شما بدل شود. در غیر این صورت هرگز برای تغییر سبک زندگی فرزندان و درمان چاقی کودکتان موفق نخواهید شد. به بیان ساده‌تر دو صد گفته چو نیم کردار نیست! بنابراین تغییرات کوچک سلامتی‌بخش را از همین امروز برای خودتان اعمال کنید و تاثیر آن را در زندگی فرزندانتان مشاهده کنید.
دسترسی راحت به خوراکی‌ها
یک تحقیق جالب بر روی کارمندان گوگل انجام گرفت و نشان داد که تنها استفاده از ظروف دربسته خوراکی‌های روی میز کارمندان تا چه حد از احتمال پرخوری کردن آنها کاهش می‌دهد. جریان از این قرار است که کارمندان گوگل اغلب روی میز خود ظرف‌هایی پر از آبنبات و اسمارتیز داشته‌اند که در طول روز از آنها بسیار استفاده می‌کردند. در طی یک تحقیق این ظرف‌ها جای خود را به ظروف درداری دادند که با سختی باز می‌شدند. نتیجه‌ی این تحقیق حیرت‌آور بود! با توجه به سخت‌تر شدن دسترسی افراد، میزان استفاده از آبنبات و اسمارتیز به طرزی چشمگیر کاهش یافت!
بنابراین یکی از واضح‌ترین دلایل برای چاقی در کودکان را باید در خوراکی‌های روی میز، داخل یخچال و کابینت‌های آشپزخانه یافت. اگر در خانه‌ی شما دسترسی به شیرینی، شکلات، فست‌فود و… راحت‌تر از پیدا کردن میوه و سبزیجات و تنقلات سالم است، چه دلیلی وجود دارد تا کودک شما چاقی را تجربه نکند؟
الگوهای تغذیه‌ای نامناسب از مهم‌ترین دلایل برای گرفتار شدن کودکان به چاقی هستند و باید در سریع‌ترین شکل ممکن تغییر کند. هر چه قدر دسترسی به خوراکی‌های پرکالری، چرب و شیرین راحت‌تر باشد، کاهش وزن سخت‌تر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: چگونه یک عادت غذایی سالم داشته باشیم؟
با توجه به مواردی که گفته شد و نتیجه‌ی تحقیقی که انجام گرفته است، بهتر است که دسترسی به خوراکی‌های شیرین با کمی سختی همراه شود و در عوض خوراکی‌های سالم راحت‌تر و به میزان بیشتر در دسترس کودکان شما قرار بگیرند. این اتفاق قدم بسیار مثبتی در تغییر و اصلاح الگوی غذایی فرزندان شما خواهد بود.
CDC – مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا – چند الگوی تغذیه‌ای مناسب و سالم را برای والدین و فرزندان توصیه کرده است که منجر به جلوگیری از چاقی در کودکان می‌شود و در پایان این مطلب را مطالعه می‌کنید:
- لبنیات کم‌چرب یا فاقد چربی را جایگزین محصولات لبنی پرچرب و کامل کنید. این موضوع تنها در ارتباط با شیر نیست و محصولاتی مثل ماست، کره، پنیر، دوغ و… را هم در بر می‌گیرد.
- در طول روز حتما از پروتئین موجود در گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی و حبوبات استفاده کنید و هیچ یک را بدون علت و به طور کامل از رژیم خود حذف نکنید.
- حداقل چهار لیوان آب بنوشید و اعضای خانواده‌ی خود را به نوشیدن آب تشویق کنید.
- مصرف خوراکی‌های شیرین و چربی‌های اشباع را به شدت محدود کنید و در عوض میوه، سبزیجات و غلات کامل را در برنامه‌ی روزانه‌ی غذایی خود بگنجانید و به میزان کافی از آنها استفاده کنید.
خلاصه مقاله و کلام آخر
در این مقاله چاقی کودکان را از نگاه علمی بررسی کرده و دلایل ایجاد آن را به تفصیل بیان کردیم. همچنین راه حل‌هایی جهت مواجهه با این مشکل و رسیدن به سلامت بدن کودکان برای شما ارائه دادیم. در آخر، مشتاق خواندن نظرات شما هستیم. چنانچه راه‌های دیگری را بر طبق تجربه خود برای مبارزه با این معظل می‌شناسید، در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
