خاکشیر که به آن خاکشی نیز گفته می‌شود، گیاهی خودرو است که در خانواده شب‌بویان قرار می‌گیرد. این گیاه بیشتر به صورت خودرو در دشت و کوهستان‌ها روییده و تا ارتفاع یک متر نیز رشد می‌کند. در طب سنتی از تخم گیاه خاکشیر برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود. در ادامه انواع خاکشیر و خواص بی‌شمار آن را شرح می‌دهیم. همچنین در پایان نیز طرز تهیه شربت خاکشیر زعفرانی و مجلسی را ارائه خواهیم کرد.
همه چیز در مورد خاکشیر
اگرچه گیاه خاکشیر به صورت خودرو در کنار جاده‌ها و مزارع غیر قابل کشت می‌روید، اما کشاورزان بسیاری در نواحی متنوع ایران همچون شهرهای شمالی، رشته‌کوه‌های البرز، خراسان جنوبی، بوشهر، بلوچستان، آذربایجان، لرستان و کرمانشاه نسبت به پرورش دادن این گیاه اقدام کرده‌اند. امروزه خاکشیر در ایران به صورت مستقل یا مختلط با انواع محصولات دارویی دیگر کشت می‌شود.
گیاه خاکشیر به صورت علفی می‌روید که معمولاً دارای ساقه‌ای ۸۰ سانتی‌متری است. انتهای پایینی ساقه دارای کرک بوده و برگ‌های بالائی فاقد کرک هستند. گل‌های این گیاه زردرنگ بوده و معمولاً در ماه خرداد شکوفه می‌دهد. این گل‌های زردرنگ در تابستان به صورت میوه خورجینی شکل به بار می‌نشینند. طول این میوه‌ها حدود ۱۵ الی ۳۵ میلی‌متر و عرض آن حدود یک میلی‌متر است. در داخل غلاف میوه نیز دانه‌های بسیار کوچکی با مصرف خوراکی وجود دارند. البته بهتر است بدانید که در برخی موارد از برگ و ساقه گل‌دار این گیاه نیز استفاده می‌شود.
پس از برداشت گیاه خاکشیر در ماه‌های مرداد و شهریور، دانهها از درون میوه استخراج شده و به صورت طبیعی یا مصنوعی خشک می‌شوند. در روش طبیعی از قرار دادن دانه‌های خاکشیر در سایه و در محلی که هوا به خوبی جریان داشته باشد، استفاده می‌شود. در روش مصنوعی نیز دستگاه خشک‌کننده با دمیدن هوای ۴۰ الی ۵۰ درجه سانتی‌گراد، رطوبت دانهها را به حداقل می‌رساند.
خاکشیر از انواع دانه‌های دو لایه بوده که با قرار گرفتن در آب، رطوبت بسیاری جذب می‌کند. بنابراین لایه بیرونی این دانهها حجیم شده و آب را به مدت طولانی در خود نگه می‌دارد. به این ترتیب با مصرف خاکشیر در تابستان، کمبود آب بدن تأمین شده و از بروز گرمازدگی و عطش جلوگیری می‌شود.
انواع خاکشیر
چنانکه گفته شد خاکشیر گیاهی وحشی بوده که ابتدا به عنوان علف هرز، آن را از بین می‌بردند. اما پس از شناسایی خواص این گیاه مفید، از دانه‌های آن برای درمان امراض مختلف استفاده می‌شود. به طور کلی دو نوع خاکشیر در بازار موجود است. البته باید بدانید که خواص این دو گیاه مشابه یکدیگر بوده و برای درمان بیماری‌های مشابهی کاربرد دارند.
خاکشیر تلخ: این گیاه به صورت کشت بهاره حاصل می‌شود که طول آن به ۸۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد. دانه‌های این گیاه بسیار ریز بوده و رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز دارد. بهتر است بدانید به دلیل طعم تلخ این دانه‌های دارویی، از آن برای درمان بیماری‌های پوستی و تولید انواع داروهای گیاهی استفاده می‌شود.
خاکشیر شیرین: دانه‌های این گیاه درشت بوده و رنگ سرخ تیره‌ای دارد. از این دانه‌های شیرین و خوشمزه برای مصارف خوراکی استفاده می‌شود.
ارزش غذائی خاکشیر
جالب است بدانید که مصرف خاکشیر، هیچ‌گونه انرژی در بدن تولید نکرده و کالری آن برابر صفر در نظر گرفته می‌شود. به صورت کلی در هر ۱۰۰ گرم خاکشیر حدود 55/27 گرم پروتئین و 33 گرم چربی مفید وجود دارد. همچنین در طب سنتی طبع خاکشیر، سرد و تر شناخته می‌شود که برای رفع عطش و گرمازدگی در فصل تابستان بسیار مؤثر خواهد بود.
خواص درمانی خاکشیر در طب سنتی
از زمان‌های گذشته استفاده از گیاه خاکشیر برای درمان بیماری‌های گوارشی مرسوم بوده است. امروزه متخصصان طب سنتی فواید دیگری نیز برای این گیاه دارویی معرفی کرده‌اند. آن‌ها بهترین زمان برای مصرف خاکشیر را پیش از وعده صبحانه و به صورت ناشتا پیشنهاد می‌کنند. مصرف خاکشیر به صورت ناشتا، بیشترین تأثیر سم‌زدایی و پاکسازی را به همراه خواهد داشت. در ادامه به مهم‌ترین فواید خاکشیر پرداخته و نحوه مصرف مناسب آن را برای درمان انواع بیماری معرفی خواهیم کرد.
بهبود عملکرد سیستم گوارشی
گذشتگان بر این باور بوده‌اند که استفاده از خاکشیر، یبوست را درمان کرده و در عین حال این دانه های گیاهی، اسهال را نیز رفع می‌کند. حل این دو مشکل به شیوه استفاده از این دانه اعجاب‌انگیز بستگی دارد.
خاکشیر و یبوست
استفاده از خاکشیر به همراه آب گرم، یبوست را درمان کرده و سنگینی معده را از بین می‌برد. برای این منظور کافی است مقداری از این دانه‌های مغذی را با آب گرم مخلوط کرده و هر روز 30 دقیقه پیش از صرف صبحانه میل کنید. البته استفاده از «قند داغ» نیز به عنوان ملین توصیه شده که یبوست‌های عصبی را نیز درمان می‌کند. برای تهیه قند داغ ابتدا مقدار مساوی قند، نبات و شکر را با هم مخلوط کرده و سپس بر روی حرارت قرار دهید. پس از آن که مخلوط به صورت مایع درآمد، مقداری آب و خاکشیر را به آن اضافه کرده و روی شعله کم قرار دهید. سپس این ترکیب را به صورت مدام هم زده تا یکدست شده و ترکیب نرم و لطیفی حاصل شود.
استفاده از خاکشیر در دوران بارداری، یبوست‌های مزمن را برطرف کرده و از ابتلا به بواسیر جلوگیری می‌کند. همچنین خاکشیر به پاکسازی خون کمک شایانی کرده و سوهاضمه را در مادران باردار درمان می‌کند.
رفع اسهال: مصرف خاکشیر به همراه آب سرد، اسهال را از بین می‌برد. البته توجه داشته باشید که نباید به این ترکیب شکر و قند اضافه کرد، زیرا این مواد، خود موجب تشدید اسهال خواهند شد.
پاکسازی و تقویت دستگاه گوارش
دانه‌های خاکشیر به صورت دولایه بوده و میزان رطوبت بدن را به خوبی ثابت نگه می‌دارد. به این ترتیب استفاده از این دانه‌های خوراکی، از خشکی بیش از حد معده جلوگیری کرده و روده را نرم می‌کند. با مصرف خاکشیر به همراه آب گرم، حرکات روده‌ای افزایش پیدا کرده و عمل دفع راحت‌تر انجام می‌شود. همچنین با پاکسازی مواد زائد از سیستم گوارش، اشتهای فرد مصرف‌کننده افزایش پیدا کرده و ضعف معده از بین می‌رود. این گیاه مفید به صورت ویژه بیماری‌های با منشأ سودا را درمان خواهد کرد.
کمک به افزایش وزن
چنانچه گفته شد کالری خاکشیر برابر با صفر در نظر گرفته شده و موجب چاقی نمی‌شود، اما مصرف آن به همراه شیر و در وعده صبحانه، اشتهای فرد مصرف‌کننده را افزایش داده که همین امر موجب افزایش کالری دریافتی شده و سرعت چاقی را تسریع می‌کند.
بهبود سلامت پوست
رطوبت یکی از عوامل اصلی برای حفظ سلامت پوست به شمار می‌رود. نوشیدنی‌هایی همچون خاکشیر و تخم شربتی، رطوبت بدن را حفظ کرده و عملیات آب‌رسانی به آن را بهبود می‌بخشند. به این ترتیب مصرف خاکشیر در وعده صبحانه، پوست را شفاف کرده و خشکی آن را از بین می‌برد. این دانه‌های گیاهی به صورت ویژه ترک‌های پوستی ناشی از چاقی یا لاغر شدن را نیز درمان می‌کنند. توصیه می‌شود از خاکشیر به همراه گلاب، عرق بیدمشک و کاسنی استفاده کنید تا خواص درمانی آن برای بیماری‌های پوستی دوچندان شود.
رفع سنگ کلیه
متخصصان طب سنتی از شربت ترنجبین به همراه خاکشیر، برای دفع بهتر سنگ کلیه استفاده می‌کنند. برای این کار کافی است اندکی ترنجبین را با خاکشیر مخلوط کرده و آن را درون آب بریزید. پس از گذشت چند ساعت، این محلول را میل کنید.
پاکسازی رحم
استفاده از شربت خاکشیر، ترشحات رحم را تنظیم کرده و آن را پاکسازی می‌کند.
افزایش قوای جنسی
اگرچه خاکشیر موجب درمان قطعی مشکلات جنسی نمی‌شود، اما مصرف آن تا حد زیادی قوای جنسی را افزایش می‌دهد. این خاصیت به افراد سردمزاج نیز کمک شایانی خواهد کرد.
اصلاح مزاج
چنانچه میزان ترشح صفرا در بدن بیشتر از حد مجاز باشد، مشکلات فراوانی همچون بالا رفتن سطح چربی پوست و مو پدید خواهد آمد. وجود چربی بیش از حد در بدن و موها نیز موجب بروز انواع جوش و مشکلات ریزش مو می‌شود. مصرف خاکشیر به همراه آب گرم، میزان ترشح صفرا را کنترل و مزاج افراد را اصلاح می‌کند.
همچنین افزایش میزان بلغم در بدن، موجب به وجود آمدن خلط در پشت گلو شده و بوی بدی در دهان تولید می‌کند. مصرف خاکشیر با اصلاح مزاج بلغمی، سبب خوش‌بو شدن دهان شده و خلط پشت گلو را رفع می‌کند.
افزایش میزان ترشح سودا نیز موجب بروز رگهای واریسی در پاها می‌شود. واریس به برجسته شدن سیاه‌رگ‌های پا گفته می‌شود که از دلایل اصلی آن می‌توان به بیش از حد ایستادن شخص اشاره کرد. مصرف دانه‌های خاکشیر، واریس را درمان کرده و لکه‌های آن را کم رنگ‌تر می‌کند.
بهبود عملکرد سیستم تنفسی
استفاده از خاکشیر در دوره سرما خوردگی، به باز شدن مجاری تنفسی و رفع عفونت کمک شایانی خواهد کرد.
کاهش تب در کودکان
بیماری‌هایی همچون سرخک و آبله موجب افزایش شدید دمای بدن در کودکان شده و خارش پوستی را به همراه دارد. دانه‌های خاکشیر دمای بدن کودکان را به راحتی پایین آورده و خارش پوستی را رفع می‌کند. توجه داشته باشید که مصرف دانه‌های خاکشیر در کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود. در این دوران بهتر است تنها از آب شربت خاکشیر برای کودکان استفاده شود.
بهبود بیماری‌های التهابی
جوشانده خاکشیر التهابات بدن را درمان کرده و بیماری‌هایی همچون نقرس را از بین می‌برد. این نوشیدنی مفید به صورت ویژه التهابات موجود در مجاری ادراری و کلیه‌ها را از بین برده و دفع سموم را تسهیل می‌کند.
تسریع در روند کاهش وزن
همانطور که گفته شد، کالری خاکشیر صفر بوده و به عنوان یکی از بهترین داروهای طبیعی برای کاهش وزن شناخته می‌شود. مصرف شربت خاکشیر به همراه عسل، انرژی روزانه را تامین کرده و کاهش وزن را تسریع می‌کند. همچنین مصرف این شربت به همراه لیموی تازه، میزان چربی‌سوزی بدن را افزایش داده و موجب لاغری می‌شود.
اضافه کردن تخم شربتی به این محلول نیز فیبر بدن را تامین کرده و جذب آب را افزایش می‌دهد. به این ترتیب با مصرف این شربت سنتی، سلول‌های معده تقویت شده و فیبر موجود در آن احتمال اسیدی شدن معده را کاهش می‌دهد. همچنین طبع گرم تخم شربتی موجب متعادل شدن طبع شربت شده و برای افراد سردمزاج مناسب خواهد بود.
درمان کبد چرب
اگرچه کبد به عنوان اصلی‌ترین عضو در دفع سموم بدن شناخته شده است، اما در صورت انباشته شدن آلودگی‌ها و چربی در آن، بیماری‌های مزمنی در بدن بروز می‌کند. دانه‌های خاکشیر کبد را پاکسازی کرده و بیماری کبد چرب را درمان می‌کنند.
کنترل سطح قند خون
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این دانه‌های مغذی سبب شده تا بتوان خواص دیگری برای خاکشیر و دیابت در نظر گرفت. برای کنترل سطح قند خون توصیه می‌شود ابتدا دانه‌های خاکشیر را آسیاب کنید، سپس پودر حاصل شده را در کف دست ریخته و به داخل گلو بریزید. شما می‌توانید پودر خاکشیر را به همراه آب جوش نیز میل کنید. البته توجه داشته باشید برای کاهش قند خون، نباید از مواد قندی طبیعی و مصنوعی برای شیرین کردن محلول استفاده شود.
عوارض خاکشیر
در صورت استفاده بیش از حد از خاکشیر، عوارض جانبی زیر مشاهده خواهد شد:
- استفاده بیش از حد خاکشیر در دوران شیردهی، احتمال بروز دل‌درد و ایجاد نفخ را در مادران و نوزادان افزایش می‌دهد.
- چنانچه از این گیاه به مدت طولانی و مداوم استفاده شود، احتمال ابتلا به بیماری مگاکولون افزایش پیدا می‌کند. در این بیماری روده بزرگ منبسط شده و دفع مدفوع و گاز از بدن به درستی انجام نمی‌شود.
- استفاده بیش از حد از این دانه‌های گیاهی، موجب بروز ورم یا زخم معده خواهد شد.
- افرادی که طبع سرد داشته و دچار بیماری‌هایی همچون روماتیسم یا آرتروز هستند، باید مصرف خاکشیر را محدود کرده و این دانه‌های مغذی را به همراه عرق نعنا یا عسل مصرف کنند.
- از مصرف دانه‌های خاکشیر در کودکان زیر سه سال پرهیز کنید.
- مصرف بیش از حد انواع ملین ها، موجب تنبلی روده شده و پس از مدتی عمل دفع بدون مصرف ماده ملین میسر نخواهد بود.
- در ماه‌های ابتدایی بارداری، توصیه می‌شود از مصرف خاکشیر اجتناب کرده تا احتمال سقط جنین یا زایمان زودرس کاهش پیدا کند.
خرید اینترنتی خاکشیر در تهران
مصرف شربت خاکشیر در فصل‌های گرم سال به عنوان شربتی سنتی و مقوی مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین با توجه به خواص فراوان این ماده خوراکی، مصرف آن در دیگر فصل‌های سال نیز توصیه می‌شود. سایت به روز رسان به عنوان یکی از معتبرترین بازارهای آنلاین در ایران، امکان خرید مرغوب‌ترین محصولات گیاهی را برای شما فراهم کرده است. برای خرید خاکشیر کافی است تا به بازار آنلاین به روز رسان مراجعه کرده و ضمن اطلاع از انواع قیمت خاکشیر، نسبت به خرید کالای مورد نظر خود اقدام کنید. شما می‌توانید پس از ثبت خرید خود در سامانه به روز رسان، کالای خود را به صورت غیر حضوری و درب منزل دریافت کنید.
طرز تهیه شربت خاکشیر در منزل
شربت خاکشیر یکی از شربت‌های سنتی ایران به شمار می‌رود که علاقه‌مندان فراوانی در فصل تابستان دارد. در این بخش تهیه شربت خاکشیر مجلسی زعفرانی را شرح خواهیم داد که مهم‌ترین نکته در تهیه آن، شستشوی مناسب خاکشیر خواهد بود. بهترین روش برای شستشو و مصرف خاکشیر، خیساندن این دانه‌های مغذی خواهد بود. این دانه‌های گیاهی دارای املاح و مواد زائدی همچون شن‌ریزه هستند که در صورت عدم شستشوی مناسب، مشکلات فراوانی به همراه می‌آورد. توصیه می‌شود پیش از مصرف خاکشیر، به نکات زیر توجه کنید.
ابتدا دانه‌های خاکشیر را درون کاسه‌ای بزرگ ریخته و سپس به آن آب اضافه کنید. در ادامه به وسیله یک قاشق یا چنگال، گلوله‌های خاکشیر را به خوبی در آب باز کنید. پس از گذشت چند دقیقه، دانه‌های سنگین ته‌نشین شده و خاشاک و مواد زائد بر روی سطح آب قرار می‌گیرد.
اکنون آب ظرف را به آرامی خالی کنید. مراحل گفته شده را تا جایی ادامه دهید که آب خاکشیر زلال شده و هیچ‌گونه ماده زائدی بر روی آن وجود نداشته باشد.
پس از حذف مواد زائد سبک، نوبت به جداسازی سنگ‌ریزه‌ها و مواد سنگین می‌رسد. برای این منظور مقداری آب به خاکشیر اضافه کرده و آن را به خوبی هم بزنید. سپس آن را به آرامی در ظرف بزرگ‌تری با جنس روی بریزید. به این ترتیب سنگ ریزه و شن در کف ظرف جمع شده و به ظرف جدید وارد نمی‌شود. این مراحل را تا جایی ادامه دهید که هیچ‌گونه شن یا ماده سنگینی در کف ظرف باقی نماند. توصیه می‌شود از آب شستشوی خاکشیر، برای آبیاری گلدان‌ها استفاده کنید.
مواد لازم برای تهیه شربت خاکشیر (شش نفر)
آب خنک: شش لیوان
خاکشیر: نصف لیوان
شکر: یک لیوان
گلاب: دو قاشق غذاخوری
زعفران دم‌کرده: یک قاشق غذاخوری
طرز تهیه شربت خاکشیر
پیش از هر چیز خاکشیرها را طبق دستور گفته شده بشویید. سپس دو الی سه لیوان آب را در داخل ظرف مناسبی ریخته و شکر را به آن اضافه کنید. ظرف را بر روی حرارت ملایم قرار داده و اجازه دهید تا شکر به خوبی در آب حل شود. سپس مهلت دهید تا شربت به جوش بیاید. پس از غلیظ شدن شربت، گلاب را به مخلوط اضافه کرده و پس از پنج دقیقه، خاکشیر شسته‌شده را نیز درون ظرف بریزید. در آخر زعفران دم‌کرده را نیز اضافه کرده و حرارت را خاموش کنید. شما می‌توانید پس از خنک شدن شربت، محلول را درون شیشه مناسبی ریخته و درون یخچال نگهداری کنید.
نکات مهم در تهیه شربت خاکشیر
- برای درست کردن شربت خاکشیر، کافی‌ست تا دو قاشق غذاخوری از محلول تهیه شده را درون لیوان ریخته و آب خنک را به آن اضافه کنید.
- اضافه کردن چند تکه یخ، ظاهری مجلسی به شربت داده و شادابی بیش‌تری به آن می‌بخشد.
- شما می‌توانید از تخم شربتی برای دوچندان کردن خواص خاکشیر استفاده کنید. برای این کار کافی است تا ابتدا تخم شربتی را درون آب ریخته و پس از آن که حالت ژلاتینی پیدا کرد، در هنگام سرو کردن به شربت اضافه کنید.