پودر سماق از ادویه‌های ترش و خوشمزه‌ای است که جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی ایرانیان دارد. استفاده از این چاشنی مخصوص، طعم دل‌نشین و رنگ قرمز جذابی به غذا اضافه می‌کند. در ادامه به معرفی پودر سماق و انواع آن پرداخته و خواص بی‌نظیر این چاشنی پرطرفدار را شرح می‌دهیم. همچنین در پایان طرز تهیه پودر سماق خانگی و سس سماق را ارائه خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
هر آنچه باید درمورد پودر سماق بدانید
گیاه سماق به صورت درختچه‌ای با ارتفاع سه الی چهار متر در مناطق کوهستانی و به صورت خودرو می‌روید. بر روی این درختچه کوهستانی میوه‌های خوشه‌ای شکلی می‌روید که دارای رنگ قرمز یا قهوه‌ای هستند. سماق نارس دارای طعم گس بوده که پس از رسیدن مزه ترش پیدا می‌کند. میوه سماق به صورت شفت‌های کرک‌داری می‌روید. جالب است بدانید که در مصر و یونان باستان استفاده از این گیاه در صنعت چرم‌سازی نیز متداول بوده‌است. پوست درختچه سماق نیز برای تهیه رنگ زرد و نارنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از مصارف خوراکی سماق می‌توان به پودر سماق اشاره کرد که به عنوان چاشنی برای انواع غذاهای سنتی و بین‌المللی استفاده می‌شود. برای تهیه پودر سماق ابتدا میوه سماق را خشک کرده و سپس آسیاب می‌کنند. از معروف‌ترین کاربردهای پودر سماق در خوراک‌های ایرانی می‌توان به مصرف آن در کنار کباب اشاره کرد. استفاده از این ادویه در کنار گوشت کباب‌شده به جلوگیری از تولید آنزیم‌های مضر در سیستم گوارشی کمک می‌کند. پودر سماق این آنزیم‌های مضر را از بین برده و اشتها را تحریک می‌کند. همچنین در بسیاری از مناطق از جوانه‌های تازه این درخت برای تهیه انواع سالاد استفاده می‌شود.
پودر سماق به عنوان منبع غنی ویتامین C شناخته می‌شود و مصرف روزانه آن خواص دارویی فراوانی برای بدن به‌همراه می‌آورد. از مهم‌ترین خواص پودر سماق می‌توان به تنظیم قند خون، تصفیه خون، پیشگیری از ابتلا به انواع سرطان و درمان بیماریهای تنفسی اشاره کرد.
انواع پودر سماق
پودر سماق برای سلامتی خواص فوق‌العاده‌ای داشته و علاوه بر بهبود عطر و طعم غذاها به عنوان گیاه دارویی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به صورت کلی پودر سماق در دو رنگ قهوه‌ای و قرمز تهیه و به بازار عرضه می‌شود. در ادامه به شرح ویژگی هر کدام از این چاشنی‌ها می‌پردازیم.
پودر سماق قرمز
پودر سماق قرمز به عنوان یکی از پرکاربردترین ادویه‌ها در کشورهای آسیایی و خاورمیانه شناخته می‌شود. گل‌های سماق قرمز در رنگ‌های حنایی و ارغوانی می‌روید و حدود ۱۰ سانتی‌متر طول دارد. در طب سنتی پودر سماق قرمز دارای طبع سرد و خشک بوده و استفاده از آن طعم ترش و خوشمزه‌ای به غذا می‌بخشد. استفاده از این چاشنی خوشمزه برای تهیه دمنوش لاغری نیز بسیار مناسب است.
همچنین پودر سماق قرمز بسیاری از آنتی‌اکسیدان‌ها را در خود جا داده‌است که موجب بروز خاصیت ضد سرطانی در آن می‌شود. به صورت کلی هر چه رنگ پودر سماق قرمزتر باشد، فواید بیشتری برای بدن به‌همراه خواهد داشت. پودر سماق قرمز اشتهای مصرف‌کننده را افزایش داده و نقش مؤثری در پاکسازی خون وی خواهد داشت. همچنین مصرف این ادویه برای بیماران دیابتی بسیار مناسب بوده و به کنترل قند و فشار خون این افراد کمک شایانی می‌کند.
پودر سماق قهوه‌ای
گفته می‌شود رنگ پودر سماق به زمان چیدن محصول و نحوه فرآوری آن بستگی دارد. برای تهیه پودر سماق قهوه‌ای، میوه کاملاً رسیده برداشت شده و به همراه پوست آسیاب می‌شود. به همین دلیل پودر سماق قهوه‌ای طعم ترش‌تری داشته و مزه آن به لیمو خشک‌شده شبیه‌تر است. طبع پودر سماق قهوه‌ای نیز سرد و خشک بوده و برای مصرف افراد گرم مزاج مناسب است. از مهم‌ترین فواید پودر سماق قهوه‌ای می‌توان به خاصیت ضدمیکروبی، ضد التهابی و درمان بیماریهای قلبی اشاره کرد.
تفاوت پودر سماق قرمز و قهوه‌ای در چیست؟
به صورت کلی می‌توان تفاوت سماق قرمز و قهوه‌ای را در موارد زیر جمع‌بندی کرد:
- رنگ: با توجه به زمان چیدن محصول و وجود پوست میوه، رنگ‌های پودر سماق متفاوت است. همچنین هر چه پودر سماق تازه‌تر باشد، رنگ آن روشن‌تر خواهد بود.
- طعم: پودر سماق قهوه‌ای طعم ترش‌تری نسبت به پودر سماق قرمز دارد.
- کیفیت: کیفیت سماق قرمز بیشتر از سماق قهوه‌ای است، زیرا جدا کردن پوست سماق و سپس پودر کردن آن موجب افزایش کیفیت این چاشنی می‌شود.
- بافت: بافت پودر سماق قرمز نرم‌تر و یک‌دست‌تر از پودر سماق قهوه‌ای است.
سماق قهوه‌ای بهتر است یا قرمز؟
بهتر است بدانید که انواع ادویه سماق دارای مواد معدنی یکسانی هستند و تنها تفاوت بسیار کمی از نظر خواص درمانی دارند. تنها تفاوت این دو در طعم، رنگ و بافت قابل مشاهده است.
ارزش غذایی پودر سماق
پودر سماق به عنوان یکی از ادویه‌های دارویی شناخته می‌شود که کالری بسیار کمی دارد. علی‌رغم انرژی کم، این ماده خوراکی منبع بسیار خوبی برای ویتامین C شناخته می‌شود. همچنین این چاشنی خوشمزه دارای پلی‌فنل‌ها و فلاونوئیدهای مفیدی است که مصرف آن‌ها به سلامت بدن کمک شایانی می‌کند. به علاوه چاشنی پودر سماق دارای ماده ویژه‌ای به‌نام «تانین» است که به عنوان آنتی‌اکسیدان شناخته می‌شود و از ابتلا به انواع بیماریهای مزمنی همچون سرطان جلوگیری می‌کند. همچنین در طب سنتی طبع پودر سماق سرد و خشک شناخته می‌شود. به صورت کلی جدول ارزش غذایی برای هر ۱۰۰ گرم پودر سماق به شرح زیر است:
- انرژی: ۳۸۱ کیلوکالری
- آب: 02/5 گرم
- پروتئین: 16/1 گرم
- چربی: 49/21گرم
- کربوهیدرات: 5/35 گرم
- فیبر : 3/20 گرم
- کلسیم: ۳۷۸ میلی‌گرم
- آهن: 9/16 میلی‌گرم
- منیزیم: ۵۹ میلی‌گرم
- پتاسیم: ۵۳ میلی‌گرم
- سدیم: ۷۷ میلی‌گرم
پودر سماق در طب سنتی
مصرف پودر سماق در در کشورهای خاورمیانه سابقه‌ای دیرینه داشته و به عنوان یکی از ادویه‌های اصلی در غذاهای ترکی، عربی و ایرانی شناخته می‌شود. این ادویه ترش‌مزه در کشورهای آمریکای شمالی و آفریقا نیز از محبوبیت بسیاری برخوردار است. این ادویه منحصربه‌فرد علاوه بر مصارف آشپزی، به عنوان گیاه دارویی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه به بیان مهم‌ترین فواید پودر سماق خواهیم پرداخت.
پیشگیری از ابتلا به سرطان
سماق به عنوان بهترین ادویه برای مبارزه با سرطان شناخته می‌شود، زیرا سهم زیادی از ترکیبات این ماده خوراکی را آنتی‌اکسیدان‌ها تشکیل داده‌اند. تحقیقات علم تغذیه اثبات کرده‌اند که پودر سماق حدود ۶۶ برابر آنتی‌اکسیدان بیشتری نسبت به میوه بلوبری در خود جا داده‌است. به این ترتیب با مصرف این ادویه از رشد سلول‌های سرطانی در بدن جلوگیری شده و رشد تومورها در رگ‌های خونی نیز کنترل می‌شود.
کنترل سطح کلسترول
مطالعات علم تغذیه نشان داده‌اند که مصرف روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم پودر سماق موجب کاهش چشمگیر کلسترول بد و تری‌گلیسیرین موجود در خون می‌شود.
کنترل فشار خون
مصرف دمنوش سماق به عنوان یکی از بهترین درمان‌ها برای فشار خون بالا شناخته می‌شود. به این ترتیب توصیه می‌شود افراد بالای ۳۰ سال که به بیماری کلسترول بالا دچار هستند، به صورت روزانه پودر سماق مصرف کرده و شاهد کاهش فشار خون سیستولک و دیاستولیک خود باشند.
کنترل سطح قند خون
افراد مبتلا به دیابت نوع دوم پس از مصرف وعده‌های غذایی دچار افزایش چشمگیر سطح قند خون خود می‌شوند. این افراد می‌توانند با مصرف پودر سماق در کنار وعده‌های غذایی مقاومت بدن خود را نسبت به انسولین کاهش داده و سطح قند خون خود را کنترل کنند.
کمک به کاهش وزن
از مهم‌ترین خواص پودر سماق برای لاغری می‌توان به جلوگیری از تجزیه کامل چربی‌ها در روند هضم غذا اشاره کرد. غده لوزالمعده در هنگام هضم غذا آنزیمی به‌نام «لیپاز» ترشح می‌کند که موجب تجزیه‌ی کامل چربی‌ها می‌شود. پودر سماق با کنترل سطح این آنزیم به دریافت کمتر کالری کمک کرده و موجب کاهش وزن می‌شود.
افزایش سلامت استخوان‌ها
با افزایش سن استخوان‌های انسان ضعیف‌تر شده و تراکم خود را از دست می‌دهد. به این ترتیب خطر شکستگی در افراد بزرگسال افزایش پیدا می‌کند. با مصرف پودر سماق می‌توان از ابتلا به پوکی استخوان در ستون فقرات و در سنین بالا جلوگیری کرد.
درمان بیماریهای کبدی
از بارزترین خواص پودر سماق برای کبد چرب می‌توان به کنترل سطح آنزیم‌های کبد اشاره کرد. این چاشنی مفید دارای آنتی‌اکسیدان‌های ویژه‌ای است که به سرکوب کردن آنزیم‌های مضر کبد کمک شایانی می‌کند. به این ترتیب با مصرف این چاشنی به همراه غذاهای فرآوری شده و دیر هضم، مشکلات کبدی کاهش یافته و از ابتلا به کبد چرب جلوگیری می‌شود.
از دیگر خواص پودر سماق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان عفونت‌های قارچی
- پیشگیری از ابتلا به بیماریهای تنفسی
- درمان درد قفسه سینه
- کاهش درد مفاصل
- درمان التهابات مثانه
- بهبود علائم قاعدگی در زنان
- درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا
- کاهش‌دهنده دردهای عضلانی
- درمان خارش پوست
- درمان بیماریهای گوش و چشم
مضرات پودر سماق
تاکنون اثرات جانبی مهمی برای پودر سماق شناسایی نشده‌است، اما در صورت استفاده بیش از حد از این چاشنی علائم زیر بروز خواهد کرد:
بروز واکنش‌های حساسیت‌زا
میوه سماق جزو خانواده بادام هندی بوده و افرادی که نسبت به این آجیل واکنش‌های آلرژیک از خود بروز می‌دهند، باید از مصرف این ادویه اجتناب کنند. همچنین افرادی که به میوه انبه نیز حساسیت دارند، بهتر است پیش از مصرف سماق با پزشک معالج خود مشورت کنند. در این حالت علائمی همچون بثورات جلدی و خارش پوستی بروز خواهد کرد.
کاهش وزن غیرعادی
چنانکه گفته شد پودر سماق از ترشح آنزیم لیپاز جلوگیری کرده و مانع جذب چربی در سیستم گوارشی می‌شود. به این ترتیب افرادی که بسیار لاغر هستند و کمبود وزن دارند، باید از مصرف سماق اجتناب کنند.
مضر برای مادران باردار
چنانکه مشاهده کردید از فواید پودر سماق می‌توان به تنظیم دوره قاعدگی اشاره کرد. به همین دلیل توصیه می‌شود مادران باردار از مصرف پودر سماق پرهیز کنند. همچنین در نظر داشته باشید که این چاشنی دارای آنتی‌اکسیدان قوی به نام «کوئرسیتین» بوده که به عنوان یک ماده جهش‌زا شناخته می‌شود. با توجه به این خاصیت با مصرف سماق امکان بروز هرگونه نقص مادرزادی در جنین وجود خواهد داشت.
وجود تداخل با برخی داروها
داروهایی همچون داروهای کاهش‌دهنده کلسترول، کاهش‌دهنده فشار خون و درمان دیابت دارای ماده دارویی به نام «استاتین‌ها» هستند. مصرف پودر سماق موجب کاهش این آنزیم شده و از تأثیرات دارو بر روی بدن جلوگیری می‌کند. توصیه می‌شود پیش از مصرف این چاشنی با پزشک معالج خود مشورت کنید.
موارد استفاده از ادویه پودر سماق برای غذا
طعم ترش پودر سماق سبب شده تا مصرف آن با استقبال خوبی مواجه شود. از محبوب‌ترین مصارف پودر سماق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کباب‌ها و پودر سماق: از دیرباز سرو کباب به همراه پودر سماق متداول بوده‌است. مصرف این ماده خوراکی به همراه گوشت کباب‌شده سبب کاهش کلسترول و چربی گوشت می‌شود. همچنین میزان جذب آهن گوشت را در بدن دوچندان می‌کند.
- لیموناد سماق: برای تهیه این نوشیدنی خوشمزه پنج قاشق غذاخوری پودر سماق را درون لیوان ریخته و حجم لیوان را با آب خنک پر کنید. سپس چند قطره آب لیموترش را به مخلوط اضافه کنید. سپس نوشیدنی را با عسل طبیعی شیرین کرده و میل کنید. مصرف این لیموناد نقش مؤثری در درمان کبد چرب و کاهش وزن خواهد داشت.
- شربت سماق: ترکیب انواع عرقیجات گیاهی به همراه پودر سماق می‌تواند به کنترل سطح قند، فشار و چربی خون کمک شایانی کند. برای تهیه این نوشیدنی کافی است عرقیجات گیاهی را با یکدیگر ترکیب کرده و سپس دو قاشق غذاخوری سماق را به آن اضافه کنید. پس از گذشت دو ساعت محلول را به مدت ۱۰ دقیقه جوشانده و سپس با عسل میل کنید.
- سس سماق: شما می‌توانید با استفاده از پودر سماق سس لذیذ و کم‌کالری تهیه کرده و در کنار انواع غذاهای گوشتی، سالادها، سبزیجات گریل‌شده، ماهی، میگو، نان تست و ... سرو کنید. برای تهیه این چاشنی خوشمزه آب لیموترش، پودر سماق، روغن زیتون، نمک و فلفل سیاه را با یکدیگر ترکیب کرده و در کنار خوراک‌ها سرو کنید.
- ماست و سماق: سرو کردن ماست و سماق در کنار میان‌وعده‌ها، یکی از بهترین روش‌ها برای لاغری شناخته می‌شود. این ترکیب شگفت‌انگیز طعم ملسی داشته و سرشار از کلسیم و پروتئین است. به این ترتیب با مصرف آن فعالیت‌های روده‌ها بهبود یافته و چربی اضافی در ناحیه شکم از بین می‌رود.
خرید اینترنتی پودر سماق در تهران
شما می‌توانید برای خرید پودر سماق به صورت اینترنتی و غیرحضوری به بازار آنلاین به‌روز رسان مراجعه کنید. سامانه به روز مارت ضمن ارائه انواع قیمت پودر سماق، امکان مقایسه انواع برندهای این محصول را برای شما فراهم کرده و شرایط مناسب برای انتخاب بهترین محصول را برای مصرف‌کننده مهیا می‌کند. با خرید انواع ادویه از سایت به روز مارت بهترین و مرغوبترین چاشنی‌ها را در اختیار خواهید داشت.
طرز تهیه پودر سماق در منزل
چنانچه به صورت تازه میوه خشک‌شده سماق را آسیاب کرده و به غذا اضافه کنید، خواص این ادویه دو چندان شده و طعم متعادل‌تری به غذا اضافه می‌کند. در ادامه طرز تهیه این چاشنی را به روش خانگی شرح می‌دهیم.
مواد لازم
میوه سماق: یک کیلوگرم
طرز تهیه
پیش از هر چیز توجه داشته باشید که مصرف میوه تازه سماق حساسیت‌زا بوده و موجب بروز علائم مسمومیت غذایی می‌شود. به این ترتیب در مرحله اول ابتدا میوه سماق را به‌خوبی بشویید. برای شستن میوه نباید از روش غرقابی استفاده کنید، زیرا باعث از بین رفتن طعم ترش این میوه خواهد شد. توصیه می‌شود برای شستن سماق ابتدا دانه‌های میوه را از خوشه جدا کرده و سپس درون یک سبد آبکشی کنید. سپس میوه‌های شسته شده را روی یک پارچه تمیز پهن کرده و مقابل آفتاب قرار دهید.
توجه داشته باشید برای افزایش کیفیت پودر سماق باید رطوبت میوه‌ها را به حداقل برسانید. پس از آنکه میوه سماق کاملاً خشک شد، دانه‌های خشک‌شده را از درون پوست جدا کرده و داخل ظرف مناسبی بریزید. در مرحله بعد به کمک غذاساز یا آسیاب، دانه‌های سماق را آسیاب کنید. توصیه می‌شود تنها از سه پالس برای پودر کردن سماق استفاده کنید. به این ترتیب از ترکیب دانه‌های سیاه موجود در سماق با ادویه جلوگیری می‌شود، زیرا دانه‌های سیاه سماق موجب تلخ شدن چاشنی خواهد شد.
در پایان به کمک یک الک درشت، دانه‌های سیاه را از پودر سماق جدا کنید. به این ترتیب رنگ پودر به قرمز روشن تغییر پیدا خواهد کرد.
نکات تکمیلی
- برای تهیه خوشه‌های سماق می‌توانید به مغازه‌های عطاری مراجعه کنید.
- شما می‌توانید برای پودر کردن سماق از مخلوط‌کن نیز استفاده کنید.
- برای نگهداری پودر سماق بهتر است آن‌ها را درون ظرف شیشه‌ای ریخته و در مکانی خشک و خنک نگهداری کنید.
طرز تهیه سس سماق در منزل
سس سماق از سس‌های لذیذ و رژیمی محسوب می‌شود که می‌توانید از آن در کنار انواع سالادها، سبزیجات گریل‌شده استفاده کنید. همچنین سرو این سس در کنار جوجه‌کباب و کباب بسیار مناسب خواهد بود. در ادامه یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تهیه سس سماق را شرح خواهیم داد.
مواد لازم
لیموترش: یک عدد
پودر سماق: یک قاشق سوپ‌خوری
روغن زیتون: یک‌چهارم پیمانه
نمک و فلفل سیاه: به مقدار لازم
طرز تهیه
استفاده از لیموترش تازه موجب افزایش طعم و کیفیت سس سماق می‌شود. برای تهیه این سس به روش خانگی ابتدا یک ظرف شیشه‌ای با درب محکم را انتخاب کنید. سپس آب لیموترش را گرفته و هسته‌های آن را جدا کنید.
در مرحله بعد پودر سماق را درون ظرف شیشه‌ای ریخته و نمک و فلفل سیاه را به آن اضافه کنید. میزان نمک و فلفل به ذائقه مصرف‌کننده بستگی دارد. شما می‌توانید ابتدا مقدار مناسبی نمک و فلفل اضافه کرده و در پایان مراحل، پس از چشیدن سس مقدار آن را افزایش دهید.
در مرحله بعد صافی مناسبی روی ظرف شیشه‌ای قرار داده و آب لیموترش را از آن عبور دهید. سپس روغن زیتون را به ترکیب اضافه کنید. در مرحله پایانی درب ظرف را به‌خوبی بسته و محکم کنید. سپس ظرف را به صورت محکم تکان دهید. پس از آنکه بافت سس سماق یکدست و یکنواخت شد، سس آماده سرو کردن خواهد بود.