شیر بز در سراسر دنیا به آهستگی و آرامی جای خود را میان سبد غذایی خانواده‌ها پیدا کرده است. این نوع شیر به علت مغذی بودن و فواید بسیاری که دارد، توانسته در میان عده‌ای محبوب شود. البته این شیر نتوانسته است مانند کشورهای اروپایی و آمریکا، در ایران هم محبوبیتی در حد و اندازه محبوبیت شیر گاو به دست آورد. در این مقاله ما سعی می‌کنیم که با اشاره به جنبه‌های مختلف این ماده غذایی و ارائه نکات مفید درباره آن، شما را در خرید بهترین نوع شیر بز کمک کرده و مشاوره لازم را ارائه دهیم.
بز، حیوانی مفید و کمتر شناخته شده
بزها گونه‌ای از پستانداران هستند که از روزگار کهن تاکنون، در زندگی و تمدن‌های انسانی نقش مهم و به سزایی داشته‌اند. نخستین شواهد از اهلی‌سازی بزها در ایران به حدود ده هزار سال پیش باز‌می‌گردد.
انسان از بز در موارد متعددی استفاده می‌کند. در کنار استفاده از گوشت، چرم، پوست و محصولات این چنینی، استفاده از شیر بز یکی پرطرفدارترین اشکال استفاده از محصولات این حیوان است. این شیر دارای ویژگی‌های گوناگونی است که باعث تمایز یافتن آن نسبت به دیگر انواع شیر شده است.
لبنیات بر زندگی ما چه تاثیری دارد؟
لبنیات بخش مهمی از زندگی انسان را تشکیل می‌دهد. ما در سرتاسر روز به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با محصولات لبنی سر و کار داریم. شیر به عنوان یکی از پایه‌ای ترین و مهم‌ترین محصولات لبنی، اصلی‌ترین نقش را در این گروه از محصولات ایفا می‌کند.
شیرها انواع و اقسام مختلفی دارند. پرطرفدارترین نوع و بیشترین استفاده از شیر در دنیا، مربوط به شیر گاو است. جایگاه بعدی به شیر گاومیش اختصاص دارد و در جایگاه سوم شیر بز قرار می‌گیرد.
مصرف درست و منظم لبنیات از بسیاری بیماری‌های استخوانی جلوگیری می‌کند. همینطور یکی از راه‌های حفظ مقاومت دندان، مصرف کافی لبنیات است. لبنیات می‌تواند در مقاومت بدن نسبت به ضربه‌پذیری، افزایش انعطاف و افزایش هوش نیز به ما کمک کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که همه اقشار جامعه به خصوص کودکان، نوجوانان و سالمندان استفاده از لبنیات را در دستور کار خود قرار دهند و از مزایای آن استفاده لازم را ببرند.
یکی از موارد بسیار مفید استفاده از لبنیات و به طور خاص شیر، جلوگیری از ابتلا به سرطان است. مطالعات بر روی 50 هزار مرد سوئدی، حاکی از آن است که خطر ابتلا به سرطان در افراد با مصرف روزانه یک و نیم لیوان شیر، تا 35 درصد کمتر از کسانی است که در هر دو هفته تنها یک لیوان شیر مصرف می‌کنند. همچنین آزمایش‌ها نشان می‌دهد که نوعی چربی خاص موجود در شیر، در پیشگیری از سکته قلبی و مغزی بسیار موثر است.
طعم و مزه شیر بز
اگر تاکنون همیشه از شیر گاو استفاده کرده‌اید و عادتتان به سمت این شیر است، احتمالا در برخورد با شیر بز حس متفاوتی را تجربه خواهید کرد. این نوع شیر طعمی قوی دارد که گاه با مزه شوری یا ترشی همراه است. یکی از پیشنهادها برای استفاده از این شیر، ترکیب آن با چای، قهوه و شکلات داغ است.
همچنین این احتمال وجود دارد که شما پس از خوردن شیر بز، با طعمی تلخ مواجه شوید. این مسئله ناشی از اکسیداسیون چربی این نوع شیر است. بسیاری از مردم در ابتدا به این تلخی واکنش خاصی نشان نمی‌دهند یا حتی متوجه آن نمی‌شوند. اما پس از ساخت پنیر یا دیگر محصولات لبنی با این شیرها، این تلخی به وضوح خود را نشان می‌دهد.
تفاوت بین شیر گاو و شیر بز در چیست؟
اکثر موارد استفاده از شیر بز در نقاط روستایی کشور رایج است. اما این نوع شیر می‌تواند جایگاه مهمی در سفره خانواده داشته باشد. علاوه بر این افرادی که به علت حساسیت به لاکتوز، امکان شیر گاو خوردن ندارند نیز می‌توانند از شیر بز استفاده کنند.
شیر گاو متداول‌ترین نوع شیر در بین مردم سرتاسر جهان است. اصلی‌ترین دلیل این مسئله فراوانی تعداد گاوها نسبت به بز و گوسفند است. شیر گاو محصولی طبیعی و حاوی کلیسم و پروتئین است. در روند تولید شیرهای ارگانیک، هر چه میزان تغذیه گاو ها طبیعی‌تر و توسط علوفه طبیعی باشد، مقدار اسیدهای چرب امگا3 در شیرها افزایش می‌یابد. همچنین شیرهای ارگانیک معمولا نسبت به باقی شیرها کمتر در معرض سموم و آفت‌ها بوده‌اند. شیر بز همانطور که ذکر شد، حاوی مواد مغذی بسیاری است. از مهم‌ترین این مواد می‌توان به پروتئین A2 و الیگوساکاریدها اشاره کرد که این نوع شیر را به شیر انسان شبیه می‌کند.
اولین نکته‌ای که در مورد تفاوت‌های شیر بز و گاو می‌توان اشاره کرد، میزان لاکتوز آن است. این نوع شیر در نسبت با شیر گاو دارای لاکتوز کم‌تری است که هضم آن را آسان‌تر می‌کند. همچنین در بحث چربی نیز چربی شیر بز حدودا 20 درصد کمتر از چربی شیر گاو است.
علاوه بر این اگر به لاغری اهمیت می‌دهید، این نوع شیر برای شما محصول مناسب تری است. در شیر بز حدودا 30 تا 35 درصد اسیدهای چرب با زنجیره متوسط حضور دارند. که این درصد در شیر گاو به حدود 15 تا 20 درصد می‌رسد. اسیدهای چرب متوسط، قابلیت ذخیره شدن در بدن انسان به عنوان چربی را ندارند.
شیر گوسفند، رقیب جدی برای شیر بز
شیر گوسفند را می‌توان خامه‌ای‌ترین شیر موجود نامید. این شیر نسبت به باقی شیرها کم‌یاب‌تر است. همانطور که ذکر شد به علت خامه‌ای بودن این شیر، نوشیدن آن زیاد متداول نیست. چون بیش از حد سنگین است. به همین منظور از این شیر بیشتر برای ساخت پنیر، خامه، ماست و دسر خانگی استفاده می‌شود. به طور کلی برای بیان تفاوت‌های شیر بز، گاو و گوسفند می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- پرطرفدارترین نوع شیر، ابتدا شیر گاو است، سپس شیر بز و در نهایت شیر گوسفند. در بحث بالا بودن قیمت نیز ترتیب این سه مورد به همین شکل است.
- در پاسخ به این سوال که هضم شیر بز راحت تر است یا شیر گاو؟ باید گفت: هضم شیر بز و گوسفند از شیر گاو آسان‌تر است.
- حساسیت‌زایی شیر بز و گوسفند نسبت به شیر گاو کمتر است.
- شیر بز از شیر گاو کلسیم بیش‌تری دارد.
- شیر بز برخلاف شیر گاو نیازی به یکنواخت کردن یا هموژنیزه کردن ندارد.
- در بحث پروتئین نیز شیر بز از شیر گاو غنی‌تر است و همانطور که ذکر شد، پروتئین‌های آن نیز قابل هضم‌تر هستند.
انواع فرآورده های شیر بز
فرآورده‌های شیر بز نیز تقریبا همانند فرآورده‌های شیر گاو هستند. از این نوع شیر چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم در ساخت محصولات فراوانی استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به محصولات لبنی ( پنیر، ماست، بستنی و...)، محصولات بهداشتی و آرایشی (انوع مختلف صابون‌ها، لوسیون‌ها و ...) و دیگر محصولات مانند قرص و شیر خشک اشاره کرد. این فرآورده‌ها به علت کمبود میزان شیر بز نسبت به شیر گاو کمتر در دسترس هستند.
کالری شیر بز
ارزش غذایی شیر بز در 100 میلی‌لیتر چیزی حدود 72 کیلو کالری است. میزان کالری این نوع شیر در مقایسه با شیر گاو کمی بیشتر است و برای بررسی جزء به جزء آن می‌توان به این آمار اشاره کرد:
- میزان چربی شیر گاو حدودا 4.5 گرم است، در حالی که این فاکتور در شیر بز به حدود 4.1 گرم می رسد.
- پروتئین شیر بز حدودا 3.3 گرم است، در حالی که این مقدار در شیر گاو حدود 2.3 گرم است.
- در شیر گاو مقدار 4.4 گرم کربوهیدرات وجود دارد که این فاکتور در شیر بز حدودا 6.4 گرم است.
- کلسیم موجود در شیر بز حدودا 170 گرم است. در حالی که در شیر گاو حدود 120 گرم کلیسم وجود دارد.
از جمله مواد مغذی و مفید موجود در این نوع شیر می‌توان به پروتئین، کلسیم، منیزیم، فسفر، ویتامین‌های گروه A، B، C، D و پتاسیم اشاره کرد. همه این مواد مغذی می‌توانند باعث بهبود عملکرد بدن و کیفیت زندگی شما شوند.
مهم ترین خواص شیر بز برای بدن انسان
نتایج بسیاری نشان می‌دهد با این که فرضیه «شیر بز شبیه ترین شیر به شیر مادر است»، فرضیه صحیحی نیست اما این شیر در موارد متعددی شبیه شیر مادر است. اگر معده شما نیز در هضم لاکتوز دچار مشکل است، این نوع شیر می‌تواند منبع بسیاری خوبی برای جذب کلسیم در بدنتان باشد. علاوه بر این‌ها شیر بز نوعی شیر رژیمی محسوب می‌شود. چربی اشباع‌شده کم در شیر بز آن را تبدیل به رژیم غذایی مناسبی برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی کرده است.
خواص شیر بز برای قلب
یکی از مهم‌ترین خواص شیر بز، توانایی این شیر در کنترل ضربان‌های قلب شما به وسیله منیزیم است. در این نوع شیر، منیزیم به میزان کافی وجود دارد. حضور این ماده و تاثیر آن بر کنترل ضربان‌های قلب، در نهایت باعث جلوگیری از لخته‌شدن خون در رگ‌ها می‌شود. علاوه بر این منیزیم موجود در شیر بز با کمک ویتامین دی، کلسترول خون را تنظیم می‌کند. به عبارتی شیر بز به علت داشتن اسیدهای چرب زنجیر متوسط، باعث افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد در بدن می‌شود.
منیزیم موجود در شیر بز می‌تواند به درمان زخم معده شما نیز کمک کند.
شیر بز و کاهش التهاب
محققین معتقدند شیر بز به کاهش التهاب شما نیز کمک می کند. این ماده غذایی با کمک به دستگاه ایمنی بدن و تقویت آن، باعث چنین اثری می‌شوند.
این تاثیر مفید نتیجه حضور ماده‌ای به نام الیگوساکارید در شیر بز است. این ماده در درمان بیماری‌های ناشی از التهاب مفاصل تاثیر بسیار به سزایی داشته و می‌تواند در درمان بیماری‌هایی همچون آرتروز، رماتیسم و دیگر بیماری‌های مفصلی نیز مفید باشد. همچنین این نوع شیر می‌تواند در کاهش التهابات روده و گوارش نیز موثر باشد.
بتاکازین و فلورین موجود در این شیرها، می توانند در درمان و کاهش التهاب بیماری‌هایی همچون برونشیت، سل، آسم و ... مفید واقع شوند. ویتامین ب3 موجود در شیر بز می‌تواند در غلبه‌کردن به سلول‌های سرطانی و کاهش سموم شیمی‌درمانی به شما کمک‌های فراوانی کند.
استحکام استخوان‌ها با شیر بز
بد نیست بدانید شیر بز به شما استخوان‌های محکمی هدیه می‌دهد. کلسیم و ویتامین دی موجود در این ماده غذایی، باعث شده است شیر بز برای استخوان و مستحکم کردن آن مفید واقع شود. این نوع شیر به علت داشتن نوع خاصی از پروتئین، مقاومت بدن را در برابر پوکی استخوان بالا می‌برد. همچنین می‌تواند در درمان آرتروز و پوکی استخوان نیز مفید باشد. شیر بز در رفع کمبود آهن که یکی دیگر از دلایل پوکی استخوان تلقی می‌شود نیز بسیار موثر است.
یک لیوان شیر بز می‌تواند 32 درصد از نیاز روزانه ما به کلسیم و 27 درصد از نیاز ما به فسفر را پوشش دهد.
کلسیم‌ها علاوه بر تاثیرات مثبتشان بر روی استخوان، در کاهش عوارض سندروم پیش از قاعدگی نیز مفیدند. این مواد همچنین می‌توانند در بسیاری از موارد حیاتی بدن همچون انعقاد خون، انقباضات ماهیچه‌ای، منظم‌سازی فعالیت‌های بعضی از آنزیم‌ها و تنظیم فشار خون موثر واقع شوند.
افزایش متابولیسم با کمک شیر بز
مواد مغذی موجود در شیر بز همانند آهن، منیزیم، کلسیم و فسفر می‌توانند باعث افزایش متابولیسم بدن شوند. علاوه بر این، ویتامین A موجود در شیر بز بسیار مفیدتر از این ماده در شیر گاو است. تنها در شیر مادر می‌توان ویتامین A همانند شیر بز یافت که این موضوع بیش از هر چیز دیگر باعث مرغوبیت این شیر می‌شود. با افزایش متابولیسم و سوخت و ساز بدن، میزان مصرف کالری و چربی بدن افزایش می‌یابد که این خود باعث لاغری می‌شود.
دیگر خواص شیر بز
مواد موجود در شیر بز باعث کاهش تنش‌ها و استرس‌های موجود در مغز می‌شوند. همچنین این نوع شیر در افزایش سرعت پردازش مغز نیز موثر است. آهن موجود در این شیرها نیز باعث کاهش کم‌خونی می‌شود.
شیر بز برای پوست و موی شما نیز تا حدی مفید واقع می‌شود. این نوع شیر می‌تواند در پر کردن منافذ پوستی و رفع آلرژی‌های پوستی شما یاری دهنده باشند. همچنین شیر بز می‌تواند نشاط را در فرد افزایش داده و در رفع مشکل بی‌میلی جنسی به او کمک کند.
شیر بز و بارداری
این شیر می‌تواند به خوبی نقش یک مکمل مغذی را برای مادران باردار ایفا کند. مصرف دو لیوان شیر بز در دوران اولیه بارداری، از ضعف احتمالی جنین جلوگیری کرده و در رشد بهتر مغز جنین تاثیر مثبت می‌گذارد.
همچنین توصیه می‌شود پس از به دنیا آمدن نوزاد، برای افزایش شیر سینه مادر، روزانه دو لیوان از این شیر نوشیده شود. همچنین اگر نوزاد شش ماهه باشد، در صورت وجود ضرورت، می‌تواند از شیر بز نیز تغذیه کند. البته در صورت غیر پاستوریزه بودن این شیر، مادر باردار باید جدا از خوردن آن خودداری کند.
مزایا و معایب شیر بز برای کودکان
در ابتدا باید بگوییم مصرف این نوع شیرها برای کودکان بسیار توصیه می‌شود. پروتئین‌های با کیفیت موجود در شیر بز و اسید‌آمینه‌های موجود در مواد مغذی آن، بر روی عملکرد خوب عضلات موثر است. همچنین از تخریب بافت‌ها جلوگیری کرده و باعث رشد عضلانی کودکان می‌شود.
کلسیم موجود در این شیر نیز همانطور که بر روی بزرگ‌سالان بسیار موثر است، به افزایش تراکم استخوان کودکان نیز کمک می‌کند. محققان معتقدند یکی از راه‌های پیشگیری از شکستگی استخوان در پیری، مصرف شیر بز در نوجوانی است. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که نوجوانانی که در این سن از این نوع شیر استفاده کرده‌اند، در سنین بزرگ‌سالی کمتر به پوکی استخوان مبتلا شده‌اند.
در سال‌های اخیر بسیاری از پزشکان استفاده از شیر خشک بز را توصیه می‌کنند. مصرف شیر خشک گاو در مواردی باعث مشکلاتی همچون نفخ، درد شکمی و تولید گاز در بدن کودکان می‌شود. در حالی که معمولا این مشکلات پس از مصرف شیر خشک بز بروز پیدا نمی‌کند.
ممکن است پس از مصرف شیر بز در برخی کودکان، حساسیت‌های پروتئینی رخ دهد. در نظر داشته باشید اگر این ماده غذایی را در زمان‌بندی صحیح و مناسب در برنامه غذایی کودک قرار دهید، به جز مشکل احتمالی پروتئینی، مشکل دیگری برای کودکتان به وجود نخواهد آمد. پیشنهاد می‌شود که پس از یک سالگی، شیر بز را در سبد غذایی کودکانتان قرار دهید.
خرید شیر بز
برای خرید اینترنتی شیر بز در تهران و مشاهده انواع فرآورده و محصولات شیر بز، این امکان را دارید که به بازار آنلاین به روز مارت مراجعه کرده و خرید اینترنتی انجام دهید. شما می‌توانید در بازار به روز مارت، ضمن مشاهده کیفیت و قیمت شیر بز، در خصوص انواع محصولات مربوطه اطلاعات کافی جمع‌آوری کنید. در ادامه و پس از انتخاب محصول مورد نظر، می‌توانید سفارش خود را به صورت غیر حضوری از فروشندگان معتبر این محصول دریافت کنید.
شیر بز در طب سنتی
طب سنتی نیز شیر بز را معتدل‌ترین نوع شیر در بین حیوانات و لطیف‌تر از شیر گاو می‌داند. بسیاری از اساتید این طب معتقدند که اگر از دردهایی همچون آرتروز، رماتیسم، و بیماری‌های مفصلی رنج می‌برید، مصرف شیر بز به همراه انجیر سیاه که از میوه‌های تابستانی است، می‌تواند در درمان دردهای شما بسیار موثر باشد.
از دیدگاه طب سنتی، طبع شیر بز سرد و تر است. از ویژگی‌های این شیر می‌توان به کاهش ابتلا به پوکی استخوان، افزایش مقاومت استخوان، کمک به کاهش وزن، شباهت بسیار به شیر مادر و سموم و هورمون کمتر نسبت به شیر گاو اشاره کرد. همچنین شیر بز حاوی مقدار زیادی روی و سلنیوم است. وجود این ماده می‌تواند روند پیری را به تعویق انداخته و در پیشگیری از بیماری‌هایی مانند آلزایمر و اسکیزوفرنی نیز موثر باشد. بد نیست بدانید شیر بز در تسریع دفع مواد زاید از بدن بسیار مفید است.