آب آشامیدنی آبی عاری از آلودگی بوده و عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن در چهارچوب استانداردهای تعیین شده و سلامت است. این آب نباید عوارضی برای بدن انسان در کوتاه مدت یا دراز مدت ایجاد کند. ما در این مقاله به بررسی فواید ویژگی‌های آب آشامیدنی، معرفی بهترین نوع آب آشامیدنی و موارد این‌چنینی می‌پردازیم.
آب آشامیدنی سالم
آب آشامیدنی آبی با کیفیت مناسب است که بتوان آن را بدون اثرات منفی مصرف کرد. در بسیاری از نقاط جهان، دسترسی راحت و ارزان به آب آشامیدنی وجود ندارد. آب موجود در این مناطق معمولاً آلوده و دارای میکروب بوده و به دلیل داشتن املاح و ذرات بیش از اندازه، برای بدن خطرآفرین است.
هنگامی‌که یک منبع آب، آلوده به ترکیبات شیمیایی یا رادیولوژیکی است، باید از ورود آن به تصفیه خانه‌ها جلوگیری شود. وجود یک ماده شیمیایی در آب می‌تواند در کوتاه مدت خطرآفرین باشد. در صورت عدم دسترسی به منابع آب جایگزین، باید به دنبال فرآیندهای تصفیه جهت حذف آلاینده‌های شیمیایی بود. به عنوان مثال بسیاری از آلاینده‌های آب را می‌توان توسط جذب سطحی با گرانول یا پودر کربن فعال، حذف کرد. این ذرات به وسیله فرآیندهایی مانند انعقاد، لخته سازی و فیلترها حذف می‌شوند.
ترکیبات آب آشامیدنی
ترکیبات شیمیایی آب آشامیدنی شامل یون‌های سولفات، کلراید، نیترات، نیتریت، آمونیاک، فسفات و… و فلزات سنگینی مانند آهن، کروم، مس، منگنز، روی و… است. آب در طبیعت به صورت خالص یافت نمی‌شود. آب همواره مقداری املاح، مواد معلق و گازهای محلول دارد که باعث می‌شود آب مناطق مختلف، ویژگی‌های متفاوت داشته باشد. باوجود این‌که برخی از املاح موجود در آب برای سلامتی انسان ضروری هستند، مقدار بیش از حد مجاز برخی از آن‌ها سلامتی انسان را به خطر می‌اندازد. بنابراین وجود آب آشامیدنی تصفیه شده تاثیر بسیار زیادی در سلامتی انسان دارد. ما در این بخش از مقاله پارامترهای مهم موجود در آب شرب را به تفکیک بررسی می‌کنیم.
مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی آب
- فلوراید: اگر رژیم غذایی شما شامل ماهی و چای باشد، تماس شما از طریق غذا با آب زیاد می‌شود. تماس با فلوراید از طریق آب آشامیدنی به درجه حرارت منطقه بستگی دارد. با بالا رفتن حرارت، میزان فلوراید موجود در آب باید کمتر از 5/1 میلی‌گرم در لیتر باشد.
- نیترات و نیتریت: در بسیاری از منابع آب به خصوص منابع زیرزمینی، افزایش مقدار نیترات به خاطر توسعه فعالیت‌های کشاورزی مشاهده می‌شود. به علت امکان وجود هم‌زمان نیتریت و نیترات در آب آشامیدنی، نسبت غلظت هر کدام از این مواد نباید از یک میلی‌گرم در لیتر بیشتر باشد.
- سولفات: وجود سولفات در آب آشامیدنی می‌تواند طعم خاصی ایجاد کند. نامطلوب بودن طعم آب به دلیل کاتیون مربوط به سولفات است. حد آستانه طعم آب از 250 میلی‌گرم در لیتر برای سولفات سدیم تا 1000 میلی‌گرم در لیتر برای سولفات کلسیم متغیر است. اگر مقدار سولفات در آب کمتر از 250 میلی‌گرم باشد، نامطلوب شدن طعم آب به حداقل می‌رسد.
- آهن: آهن پارامتر مهمی در ترکیبات شیمیایی آب است. در منابع زیرزمینی آب ممکن است مقداری آهن به صورت یون در غلظت‌های مختلف وجود داشته باشد و هنگام استخراج آب و تماس هوا با آن، اکسید شده و به آهن قهوه‌ای رنگ تبدیل می‌شود. آهن در مقادیر بالای 3/0 میلی‌گرم در لیتر، باعث لکه‌دار شدن لباس‌ها هنگام شست‌وشو و افزایش رنگ آب می‌شود.
- سدیم: آستانه طعم‌دار شدن آب توسط سدیم، 200 میلی‌گرم در لیتر است. در حالت کلی نمی‌توان نتیجه‌گیری قطعی در خصوص اثرات بهداشتی سدیم بر آب آشامیدنی تصفیه شده در نظر گرفت.
ویژگی های آب سالم چیست؟
آب مهم‌ترین و حیاتی‌ترین ماده خوراکی جانداران است که حدود 60 درصد از بدن ما را تشکیل می‌دهد. ترکیبات و ویژگی‌های آب آشامیدنی به بدن کمک می‌کند تا دمای نرمال خود را ثابت نگه دارد. این ترکیب حیاتی از سفت شدن مفاصل جلوگیری کرده و از طناب نخاعی و بافت‌های حساس بدن محافظت می‌کند. آب همچنین می‌تواند ترکیبات مضر بدن را از طریق ادرار و تعریق دفع کند. دسترسی و مصرف آب آشامیدنی سالم حق همه موجودات کره زمین است. باوجود اهمیت مصرف آب برای سلامتی انسان‌ها، دسترسی به آب آشامیدنی سالم در نقاط مختلف دنیا محدود است. مهم‌ترین نکته در رابطه با ویژگی‌های آب آشامیدنی سالم، بررسی پتانسیل بیماری‌زایی آن است. آلودگی آب آشامیدنی باعث انتقال بیماری‌هایی مانند وبا، اسهال، هپاتیت، فلج‌اطفال و… می‌شود. مدیریت ناصحیح منابع آب و عدم تصفیه مناسب آب آشامیدنی، باعث قرار گرفتن انسان‌ها در معرض این آلودگی‌ها می‌شود. مشخصات آب آشامیدنی در پنج گروه زیر تقسیم‌بندی و بررسی می‌شود.
- مشخصات فیزیکی آب آشامیدنی
- مشخصات شیمیایی آب آشامیدنی
- مشخصات بیولوژیکی آب آشامیدنی
- مشخصات میکروبی آب آشامیدنی
- مشخصات صنعتی آب آشامیدنی
ویژگی‌های فیزیکی
یکی از شاخص‌های سنجش کیفیت آب آشامیدنی، ویژگی‌های فیزیکی آب شرب است. مشخصات فیزیکی آب آشامیدنی به وسیله شاخص‌های زیر مورد سنجش قرار می‌گیرد.
رنگ آب آشامیدنی
دو شاخص رنگ حقیقی و رنگ ظاهری برای توصیف و اندازه‌گیری رنگ آب استفاده می‌شود. رنگ حقیقی رنگی است که پس از جدا کردن مواد آلوده‌کننده آب دیده می‌شود. اما رنگ ظاهری رنگی است که به صورت بصری و در حالت کلی مشاهده می‌شود. این رنگ تحت تاثیر رنگ حقیقی و هر ماده موجود در آب یا حتی کدورت آب است. میزان رنگ آب را توسط طیف‌سنجی نوری اندازه می‌گیرند.
بو و مزه آب آشامیدنی
بو و مزه ازجمله خواص ظاهری هستند که عموم مردم نیز به آن توجه ویژه‌ای دارد. بو و مزه در آب آشامیدنی ممکن است نشان‌دهنده حالت خاصی از آلودگی یا مشکلی حین عملیات تصفیه باشد. حتی این خواص در برخی موارد احتمال وجود مواد مضر در آب را نشان می‌دهند. مزه و بو می‌توانند ناشی از مواد معدنی طبیعی و آلاینده‌های شیمیایی آلی یا فرآیندهای بیولوژیکی باشد. همچنین دیگر عوامل ایجاد بو و مزه در آب آشامیدنی، آلودگی آب توسط مواد شیمیایی سنتز شده، خوردگی فلزات لوله‌ها و حتی مشکلات حین تصفیه است.
کدورت
کدری آب یکی از خصوصیات ظاهری آن است که از عوامل متعددی ناشی می‌شود. کدورت آب آشامیدنی باعث می‌شود که نور تابیده شده به نمونه جذب شده ولی از آن عبور نکند. اندازه‌گیری کدورت آب آسان و کم هزینه است. برای تشخیص آن، از روش بررسی پخش نور برای سنجش میزان کدورت آب استفاده می‌شود.
ذرات جامد معلق
اگر آب را از یک فیلتر بسیار ریز عبور دهیم، مواد جامد محلول و مواد کلوئیدی از فیلتر عبور کرده و ذرات جامدی روی فیلتر باقی می‌مانند. این ذرات همان ذرات جامد مدنظر ما هستند. مقادیر زیاد ذرات جامد باعث ایجاد ظاهری ناخوشایند در شکل ظاهری آب و طعم آن می‌شود. این ذرات از مواد و ترکیبات آلی و معدنی فراوان تشکیل می‌شود. گل، ذرات مواد آلی و معدنی، ترکیبات آلی قابل حل شدن در آب، پلانکتون‌ها و… از ذرات جامد معلق در آب‌ها هستند. این ذرات در اندازه‌های متفاوت هستند. برای اندازه‌گیری مقدار کل ذرات جامد معلق، حجم مشخصی از نمونه را از یک فیلتر کاغذی عبور می‌دهند. پس از این مرحله، وزن آب را بررسی کرده و درنتیجه وزن ذرات معلق موجود در آن به دست می‌آید.
شاخص PH
شاخص PH برای سنجش میزان اسیدی یا بازی بودن آب آشامیدنی به کار برده می‌شود. محلول‌هایی با PH کمتر از هفت، اسیدی و محلول‌های با PH بالاتر از هفت، بازی هستند. میزان PH مناسب آب آشامیدنی در کشورهای مختلف متفاوت است ولی در حالت کلی بین شش تا 10 تعیین می‌شود. تماس یا نوشیدن آب با مقادیر بالا و پایین PH ، مضرات زیادی برای سلامتی دارد. شاخص PH آب را می‌توان با اضافه کردن اسید یا قلیا تنظیم کرد. معمولاً آهک، سدیم‌کربنات، سدیم هیدروکسید یا ترکیبی از آهک و کربن دی‌اکسید برای تنظیم PH آب آشامیدنی استفاده می‌شود.
دما
دما معیار سنجش گوارایی آب آشامیدنی است. دمای مناسب برای آب آشامیدنی معمولاً 15 درجه سلسیوس است. توجه داشته باشید که دمای آب می‌تواند مستقیماً بر روی رشد و بقای میکروارگانیسم‌ها تأثیرگذار باشد. بالا رفتن دمای آب می‌تواند احتمال رشد عوامل تولیدکننده بو و مزه را در رودخانه‌ها، برکه‌ها و سیستم‌های توزیع آب آشامیدنی افزایش دهد.
ویژگی‌های شیمیایی آب آشامیدنی سالم
ورود مواد شیمیایی معدنی و آلی به آب آشامیدنی همیشه یکی از نگران‌کننده‌ترین مسائل بوده است. بسیاری از مواد شیمیایی برای بدن سمی بوده و آشامیدن آب آلوده به آن‌ها، مسمومیت‌ها و بیماری‌های مختلفی را به دنبال دارد. نوشیدن آب آلوده به مواد شیمیایی، باعث بروز برخی از بیماری‌های سخت مانند انواع سرطان‌ها می‌شود. حضور مواد شیمیایی در آب آشامیدنی ممکن است ناشی از رویدادهای مختلفی مانند موارد زیر باشد.
ورود جریان‌های کشاورزی به منابع آب آشامیدنی
- فرآیندهای بیولوژیکی مانند رشد برخی از باکتری‌ها و جلبک‌ها
- آلودگی با فاضلابی که تصفیه شده و سپس در منبع آبی تخلیه شده است.
- اضافه شدن برخی مواد شیمیایی مانند کلر و فلوراید به آب
- خوردگی لوله‌ها و اتصالات
- بررسی برخی خواص شیمیایی مانند سختی، قلیایی بودن و… برای سنجش کیفیت آب بسیار مهم است.
سختی آب
سختی آب به دلیل حضور یون‌های کلسیم و منیزیم در آن است. اگرچه کاتیون‌های دیگری مانند آهن، منگنز و باریوم نیز باعث افزایش سختی آب می‌شوند. سختی آب به صورت سختی کربناتی موقت و سختی کربناتی دائم تقسیم‌بندی می‌شود. افزایش یا کاهش سختی آب باعث تغییر خواص آن می‌شود.
قلیاییت آب
این ویژگی نشان‌دهنده ظرفیت آب برای خنثی کردن اسید افزوده شده و رسیدن به PH حدود 5/4 است. هرچه قلیاییت آب بیشتر باشد، ظرفیت بافری آن بیشتر است. قلیاییت آب طبیعی معمولاً برابر مجموع غلظت یون‌های هیدروکسیل، بی‌کربنات و کربنات است. در تصفیه آب آشامیدنی، مقدار غلظت هر سه نوع آنیون نام برده شده مهم است.
رسانایی الکتریکی و شوری آب
رسانایی قابلیت یک محلول در انتقال جریان الکتریکی است. جریان الکتریکی در محلول‌ها توسط کاتیون‌ها و آنیون‌ها و در فلزات توسط الکترون‌ها برقرار می‌شود. یون‌ها مانند کاتیون و آنیون از نمک‌های محلول و مواد معدنی مانند قلیاها، کلریدها، سولفیدها، ترکیبات کربنات و… تشکیل می‌شود. هرچه میزان یون‌های مذکور در محلول بیشتر باشد، رسانش محلول نیز بالاتر است. شوری نیز مجموع غلظت تمام نمک‌های محلول در آب است. مقدار شوری در میزان هدایت الکتریکی تاثیر زیادی دارد. بیشتر یون‌های موجود در آب دریا، کلرید، سدیم، منیزیم، سولفات، کلسیم، پتاسیم و بی‌کربنات است.
مواد شیمیایی معدنی سمی، مواد شیمیایی غیرسمی و مواد شیمیایی آلی از دیگر فاکتورهای شیمیایی هستند که بررسی آن‌ها برای داشتن آب سالم مهم است.
ویژگی‌های بیولوژیکی آب آشامیدنی
وجود ترکیبات آلی در آب آشامیدنی به دلیل آلودگی آب است. به همین دلیل مقدار ترکیبات آلی موجود در آب یکی از پارامترهای مهم در تشخیص بهترین آب آشامیدنی است. بررسی میزان اکسیژن آب، پارامتری است که برای سنجش تاثیر آلاینده‌های آلی در فرآیند تصفیه فاضلاب انجام می‌شود. هرگاه میکروارگانیسم‌ها از مواد آلی تغذیه کنند، غلظت اکسیژن محلول در آب کاهش پیدا می‌کند. کاهش اکسیژن آب، تأثیرات مخربی بر زندگی آبزیان دارد. اکسیژن موجود در آب معمولاً به دو دسته اکسیژن موردنیاز بیولوژیکی و اکسیژن موردنیاز شیمیایی تقسیم و اندازه‌گیری می‌شود.
مجموع کربن آلی
در برخی از آزمایش‌های مربوط به مواد آلی آب، از حرارت یا پرتوی ماورای‌بنفش برای اکسیداسیون ترکیبات آلی به کربن دی‌اکسید و آب استفاده می‌شود تا اکسیژن مورد نیاز، به صورت غیرمستقیم و از طریق مشخص کردن میزان کربن دی‌اکسید تولید شده به دست بیاید. بسیاری از ترکیبات آلی که به روش شیمیایی اکسید می‌شوند، نمی‌توانند به روش بیولوژیکی یا بیوشیمیایی نیز اکسید شوند.
ویژگی‌های میکروبی آب آشامیدنی سالم
شایع‌ترین خطر مرتبط با آب آشامیدنی، آلودگی مستقیم و غیرمستقیم آب با فضولات جانداران و میکروارگانیسم‌های موجود در دفعیات آن‌ها است. نوشیدن این آب آلوده می‌تواند باعث بروز بیماری‌های عفونی جدی در نوزادان، کودکان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شود. این عوامل بیماری‌زا باعث ایجاد بسیاری از بیماری‌ها مانند اختلالات شدید یا خفیف گوارشی، هپاتیت، وبا و… هستند. میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا معمولاً به پنج دسته کلی باکتری‌های بیماری‌زا، تک‌یاختگان، ویروس‌ها، کرم‌های انگلی و سیانو باکتری‌ها تقسیم می‌شوند.
آلودگی‌های صنعتی آب آشامیدنی
با مطالعه بیشتر در رابطه با سیستم تصفیه آب، بیش از پیش به حقایقی درباره مصرف آب آشامیدنی و ترکیبات موجود در آن پی می‌بریم. امروزه استفاده از انواع آب‌های بسته بندی در اندازه بزرگ و کوچک بسیار رایج است. آب آشامیدنی بسته بندی شده معمولاً عاری از آلودگی و بیماری‌ها و سرشار از املاح و مواد معدنی است. در مقابل آب‌های سیستم توزیع و تصفیه شهری، ممکن است دچار آلودگی‌های صنعتی شده باشند. در ادامه به بررسی برخی از این آلودگی‌های صنعتی می‌پردازیم.
آلودگی به آفت‌کش‌ها
مواد شیمیایی استفاده شده در صنایع کشاورزی، مانند حشره‌کش‌ها و علف‌کش‌ها با ورود به سفره‌های آب زیرزمینی و رودخانه‌ها، باعث آلودگی سیستم توزیع آب شهری می‌شوند.
فلزات سنگین
یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های صنعتی، فلزات سنگین هستند. غلظت بیش‌از حد این فلزات سنگین در برخی از آب‌ها، باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. ویژگی‌های پوسته زمین و فرسایش طبیعی خاک و سنگ‌ها، دلیل اصلی و طبیعی ورود این فلزات به منابع آبی هستند. اگر در مرحله تصفیه و گل‌روبی مشخص شود که آب آلوده به فلزات سنگین است، از روش تصفیه با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌های صنعتی استفاده می‌شود.
تفاوت آب معدنی و آب آشامیدنی لوله‌کشی
آب معدنی از چشمه‌های طبیعی به دست می‌آید و مستقیماً بسته‌بندی می‌شود. گاهی ممکن است این آب‌ها دارای مقادیر کمی ناخالصی باشند که با استفاده از فیلترها و عبور از اشعه ماورای‌بنفش، ضدعفونی و میکروب‌زدایی می‌شوند. این آب‌ها به دلیل وجود منابع غنی از مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، آهن، منگنز و... طرف‌داران زیادی دارد. در مقابل فواید آب آشامیدنی لوله‌کشی، کمتر از آب معدنی بوده و در برخی موارد دچار آلودگی‌های بیشتر نیز هست.
فواید آب برای تندرستی
مهم‌ترین ماده شیمیایی در بدن ما آب است. لازم به یادآوری نیست که زندگی ما به آب وابسته است. هر سلول بدن، هر بافت و هر عضوی از بدن برای کارکرد درست به آب نیاز دارد. در ادامه به چند نمونه از مهم‌ترین فعالیت‌های آب در بدن اشاره می‌کنیم.
آب از راه ادرار، تعریق و مدفوع، دفع مواد زائد را انجام می‌دهد. آب به تنظیم حرارت بدن کمک می‌کند. این ماده ارزشمند باعث روانکاری مفاصل (حرکت نرم غضروف‌ها روی یکدیگر) می‌شود و در مفصل خاصیت ضربه‌گیری ایجاد می‌کن و از اعضای حساس مانند قلب و مغز، حمایت فیزیکی انجام می‌دهد. در حالت کم‌آبی، مقدار آب موجود در بدن کافی نیست تا بتواند کارهای طبیعی را به درستی انجام دهد. حتی کم‌آبی خفیف بدن می‌تواند با احساس خستگی و کمبود انرژی همراه باشد.
روزانه چقدر آب بخوریم؟
بسیاری از مقامات بهداشت در دنیا مانند سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کنند که میزان مصرف آب در طول یک روز، 8 لیوان یا حدود 2 لیتر است. با این حال این عدد کاملا بستگی به شرایط بدن انسان دارد. به عنوان مثال، افرادی که زیاد ورزش می‌کنند یا فعالیت بدنی زیادی دارند، افرادی که در زیر آفتاب کار می‌کنند و تعریق بیشتری دارند، باید آب آشامیدنی بیشتری نسبت به کسانی که زیاد فعال نیستند بنوشند.
خرید آب آشامیدنی
با توجه به فواید آب آشامیدنی، برای خرید اینترنتی آب آشامیدنی در تهران، می‌توانید به بازار آنلاین به‌روز رسان مراجعه کنید. به‌روز رسان به شما این امکان را می‌دهد که علاوه‌بر مشاهده قیمت آب آشامیدنی، انواع آن را از نظر کیفیت و قیمت با یکدیگر مقایسه کرده و بهترین محصول موردنظر خود را انتخاب کنید. در مرحله بعد پس از ثبت سفارش، خرید خود را قطعی کرده و محصول خود را در کمترین زمان ممکن از فروشندگان معتبر دریافت کنید.