جو از غلاتی است که ارزش غذایی و درمانی آن، چند قرن پیش از میلاد مورد توجه قرار گرفته و بقراط نسخه‌هایی از آن را برای درمان برخی بیماری‌ها تجویز کرده است. جو محرک مناسبی برای ترشح انسولین بوده و قند خون را کاهش می‌دهد. بعلاوه این دانه خاصیت ادرارآوری نیز داشته و در بیماری‌های همراه با تب، اسهال، سوهاضمه، نقرس و نیز در دوران نقاهت، مصرف آن توصیه می‌شود. مالت و مخمر آب‌جو از این دانه تهیه می‌شود که برای رشد، نمو و تامین سلامتی بسیار موثر است. اسیدهای آمینه، ویتامین‌های مختلف و گلوتاتیون موجود در مخمر آب‌جو، آن را غذا و دارویی ممتاز ساخته است. مخمر آب‌جو برای افرادی که به بیماری دیابت و اختلالات عصبی و پوستی مبتلا هستند بسیار مفید است که تشریح خواص درمانی آن را در ادامه مشاهده می‌کنید.
معرفی گیاه جو
حتما با دانه‌ی جو آشنا هستید. این دانه از گیاهان یک ساله‌ی راسته‌ی چمن سانان است. جو از تیره‌ی چمنیان، خانواده‌ی گندمیان است. کشت این دانه به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد غذایی از آسیای جنوب شرقی آغاز شده و سپس به مقام چهارم تولید در جهان رسیده است. در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت که جو به دلیل ارزش غذایی و طعم دلپذیری که دارد، میان جوامع رایج شده است. گفته می‌شود جو اولین بار در کوه‌‌های زاگرس ایران و فلسطین مشاهده شده است. البته انواع جو مانند ریشک‌دار، غلاف‌دار، بدون ریشک و ریشک کوتاه از منابع متفاوتی پدید آمده‌اند.
جو به دلیل اینکه حساسیت زیادی به بافت خاک و شرایط آب‌وهوایی ندارد و نیز در برابر کم آبی مقاوم بوده، برای کشت در بسیاری از نقاط ایران مناسب است. البته نسبت به گندم حساسیت بیشتری در برابر سرما نشان می‌دهد. این دانه را می‌توان به صورت دیمی نیز کشت کرد، بنابراین برای شرایط حاکم بر وضعیت آبی ایران مناسب است. در مناطق شمالی ایران به دلیل رطوبت بالا، حساسیت جو به گرما بیشتر می‌شود اما به طور کلی این گیاه با شرایط کشور ما سازگاری دارد.
غذا با جو
در هر وعده از روز می‌توان از جو استفاده کرد. صبحانه، میان وعده، وعده‌ی سبک شام، سالاد، انواع آش و سوپ همگی با افزودن این دانه به وعده‌ی سالم، مقوی و خوش طعم‌تری تبدیل می‌شوند.
سالاد جو و ماهی
- برای تهیه یک کاسه سالاد جو و ماهی مقدار یک پیاله جو را بشویید و به مدت 1 روز در آب بخیسانید.
- آن را آبکش کرده و با مقداری آب روی حرارت قرار دهید. بسته به نوع جو مدت زمان پخت آن متفاوت است. چند مرتبه آن را بررسی کنید، زمانی که پختگی به حد مورد نظرتان رسید کمی نمک به آن اضافه کنید سپس از روی حرارت بردارید.
- به جو زمان بدهید تا خنک شود.
- از طرف دیگر شروع به آماده سازی باقی اجزا سالاد کنید.
- سبزیجات مختلفی مانند پیازچه، شوید تازه، اسفناج، برگ چغندر و به طور کلی سبزیجات مورد علاقه خود را قطعه قطعه کرده و در یک کاسه بریزید.
- ادویه‌های مورد نظرتان را اضافه کنید و آن را کاملا مخلوط کنید. البته توصیه می‌کنیم تنها نمک به آن اضافه کنید.
- جو سرد شده را به همراه گوجه گیلاسی به سالاد اضافه کنید.
- قطعات ماهی دودی شده را به مقدار مورد علاقه به سالاد بیافزایید.
- حال نوبت به تهیه سس سالاد می‌رسد. مقداری سس خردل، فلفل سیاه، کمی آبلیمو و در صورت تمایل سرکه بالزامیک یا سرکه سفید را باهم مخلوط کنید. میزان هر یک از اقلام را با توجه به سلیقه خودتان تنظیم کنید.
- سس را به کاسه‌ی سالاد اضافه کرده و از طعم آن لذت ببرید.
سوپ جو
- یک پیاله جو را مانند روشی که در بخش پیشین گفته شد بپزید.
- یک عدد پیاز را کمی تفت دهید سپس به مقدار دلخواه مرغ و ادویه به آن اضافه کنید.
- پس از تغییر رنگ مرغ، آب جوش یا در صورت امکان آب مرغ را اضافه کنید.
- پس از جوشیدن آب، یک عدد هویج خرد شده را به همراه جو پخته شده و یک عدد سیب زمینی خرد شده اضافه کنید.
- در ظرف را ببندید و حرارت را کم کنید.
- پس از حدود یک ساعت در صورتی که مرغ کاملا پخته بود، سبزی سوپ و آبلیمو را به آن اضافه کنید.
- پس از پنج دقیقه سوپ شما آماده است. این سوپ را هنگام بیماری مصرف کنید تا سریعتر قوای خود را بازیابید.
صبحانه‌ای سالم و مقوی با جو دوسر پرک
جو دوسر پرک بهترین گزینه برای مصرف در وعده‌ی صبحانه است. چرا که علاوه بر ارزش غذایی بالا به شما کمک می‌کند تا زمان وعده بعدی احساس گرسنگی نکنید. در این بخش دو دستور غذایی شامل جو دوسر برای وعده صبحانه ارائه می‌کنیم.
صبحانه با جو دوسر پرک و شیر
- ابتدا مقدار دو قاشق غذاخوری جو دوسر پرک را در آبکش بریزید و یک مرتبه بشویید.
- در یک ظرف یک لیوان شیر بریزید و جو دو سر پرک را به آن اضافه کنید.
- در ظرف را ببندید و پس از جوشیدن شیر حرارت را کم کنید و چند مرتبه آن را هم بزنید.
- حدود پانزده دقیقه بعد در ظرف کمی عسل و وانیل بریزید.
- می‌توانید در صورت تمایل در این مرحله به کمک گوشتکوب برقی آن را به حالت فرنی درآورید.
- مقادیر گفته شده برای یک پیاله فرنی کافی خواهد بود.
- پس از سرد شدن شیر می‌توانید به آن موز و گردو اضافه کنید.
- این صبحانه برای شروع روز بسیار مناسب است، انرژی مورد نیاز شما را تامین می‌کند و به دستگاه گوارش آسیب نمی‌رساند.
صبحانه با جو دو سر و میوه
- مقدار چهار قاشق جو دو سر پرک را بشویید (ترجیحا چند ساعتی در آب قرار دهید اما در صورتی که زمان کافی ندارید می‌توانید از این مرحله چشم‌پوشی کنید). جو را به همراه یک لیوان آب روی حرارت قرار دهید.
- 15 دقیقه به آن فرصت دهید تا به خوبی بپزد.
- دو عدد سیب کوچک را پوست بکنید، دانه‌های آن را جدا کنید و پس از خرد کردن در ظرفی جداگانه به همراه نصف لیوان آب بپزید.
- پس از 15 دقیقه جو و سیب هر دو آماده هستند. آن‌ها را به کمک مخلوط کن کاملا به یکدیگر مخلوط کنید تا فرنی یک دست حاصل شود.
- توجه کنید که اگر کمپوت میوه‌هایی مانند سیب، هلو و آناناس را دارید می‌توانید جایگزین سیب کنید.
- پس از اینکه فرنی آماده شد مقدار یک قاشق غذا خوری به آن ارده و یا کره بادام زمینی اضافه کنید.
- سیب پخته به مقدار کافی به فرنی طعم شیرین می‌بخشد اما اگر تمایل به میزان بیشتری شیرینی دارید می‌توانید از عسل استفاده کنید.
- گردو، موز، پودر کاکائو، پودر قهوه، وانیل، تکه‌های شکلات از موادی هستند که بر حسب علاقه می‌توانید به این فرنی اضافه کنید.
ارزش غذایی جو
100 گرم جو حدود 335 کیلوکالری انرژی داشته و ترکیباتی مانند 10 گرم پروتئین، حدود 2 گرم چربی، 69 گرم گلوسید، 50 میلی‌گرم کلسیم، 4 میلی‌گرم آهن، 38/0 میلی‌گرم تیامین، 2/0 میلی‌گرم ریبوفلاوین و 7 میلی‌گرم نیاسین و مواد معدنی بسیاری در آن وجود دارد.
خواص جو
دلیل مصرف زیاد جو در سراسر جهان چیست؟
در بخش قبلی از سازگاری این گیاه در کاشت و تولید، گفته شد. حال به دنبال دلایل دیگری برای مصرف بالای این دانه هستیم. این دانه در بهبود هضم غذا، کاهش وزن، کاهش سطح کلسترول و افزایش سلامت قلب موثر است.
جو سرشار از مواد مغذی
جو دارای مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌ها و مواد معدنی و دیگر ترکیبات مفید گیاهی است. جو پوست کنده، جوپرک، آرد و حتی پوسته‌ی آن قابل استفاده هستند. این دانه به عنوان یکی از غلات کامل منبع غنی فیبر بوده و دارای مولیبدن، منگنز و سلنیوم است. همچنین حاوی مقادیر مناسبی مس، ویتامین B1، کروم، فسفر، منیزیم و نیاسین است. علاوه بر این‌ها جو حاوی لیگنان است. لیگنان گروهی از آنتی اکسیدان‌ها هستند که از بروز بیماری‌هایی مانند سرطان سینه، مشکلات قلبی عروقی و تا حدودی از پوکی استخوان جلوگیری می‌کنند.
کاهش وزن با جو
جو می‌تواند احساس گرسنگی را در شما کاهش دهد، در نتیجه می‌توانید از میان وعده‌های غیرضروری چشم‌پوشی کنید. در طول زمان این مسئله می‌تواند سبب کاهش وزن شود. علاوه بر این فیبر موجود در این دانه سبب بهبود سلامت گوارش و حرکات روده می‌شود، چرا که فیبرهای محلول موجود در جو مانند بتاگلوکان سبب ایجاد ماده‌ای ژل مانند در روده می‌شود. این حالت سبب می‌شود حرکت مواد در روده سریعتر و راحت انجام شود و به طور کلی فرآیند هضم و جذب را بهبود می‌دهد. بتاگلوکان گاهی سبب کاهش اشتها نیز می‌شود. اگر در اثر اختلالات متابولیکی دچار افزایش چربی در ناحیه شکم شده‌اید، این دانه می‌تواند به شما در کاهش وزن کمک کند.
رفع یبوست با جو
در یک مطالعه چهار هفته‌ای بر روی زنان مسن، مشاهده شده که خوردن جو سبب کاهش یبوست شده است. همانطور که در بخش قبل گفتیم فیبر به مقدار زیاد در جو موجود است. همین فیبر در رفع یبوست نیز نقش مهمی دارد. بیشتر فیبرهای موجود در این دانه نامحلول هستند و بر خلاف فیبرهای محلول در آب حل نمی‌شوند، بنابراین سبب افزایش حجم مدفوع در روده شما می‌شوند. این افزایش حجم سبب می‌شود حرکت روده سریع شده و یبوست کاهش یابد.
از سوی دیگر فیبرهای محلول جو برای باکتری‌های مفید روده منبع تغذیه هستند که در نتیجه این پروسه اسیدهای چرب زنجیره کوتاه یا SCFA تولید می‌شود. SCFA به تغذیه سلول‌های روده، کاهش التهاب و بهبود علائم اختلالات روده مانند سندروم روده تحریک پذیر، کرون و کولیت کمک می‌کند.
جلوگیری از سنگ کیسه صفرا با جو
مصرف جو می‌تواند ریسک نیاز به جراحی کیسه صفرا را کاهش دهد. سنگ کیسه صفرا ذرات جامدی هستند که می‌توانند بدون دلیل مشخص در کیسه صفرا، این اندام کوچک واقع شده در زیر کبد، تشکیل شوند. در اغلب موارد سنگ کیسه صفرا علائم خاصی ندارد اما در صورت بزرگ شدن در مجاری کیسه صفرا گیر کرده و سبب ایجاد دردهای شدید می‌شود. نوعی از فیبر نامحلول در جو ممکن است احتمال تشکیل سنگ صفرا و نیاز به جراحی را کاهش دهد. در یک مطالعه 16 ساله مشخص شد زنانی که بیشترین میزان فیبر را مصرف کرده‌اند 13% کمتر به سنگ کیسه صفرا مبتلا شده‌اند.
کاهش کلسترول با جو
بتاگلوکان همانطور که در کاهش وزن نقش مثبتی دارد می‌تواند سبب کاهش سطح کلسترول شما نیز بشود. بتاگلوکان با اتصال به اسیدهای صفراوی، کلسترول بد را کاهش می‌دهد. اسیدهای صفراوی از کلسترول تولید می‌شوند. بدن شما این اسیدهای صفراوی را از طریق مدفوع خارج می‌کند. بنابراین کبد باید کلسترول بیشتری برای تولید دوباره‌ی اسید صفراوی مصرف کند به این ترتیب کلسترول بدن کاهش میابد. در یک مطالعه، مردان مبتلا به کلسترول بالا را با رژیم غذایی غنی از گندم کامل، برنج قهوه‌ای و جو تغذیه کردند. پس از پنج هفته افرادی که جو دریافت کرده بودند، 7% بیش از دیگر گروه‌ها کاهش کلسترول را تجربه کردند. همچنین این دانه، کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. مطالعات آزمایشگاهی نشان دادند که SCFA تولید شده در نتیجه‌ی تغذیه باکتری‌های مفید روده از فیبر محلول، می‌توانند به کاهش کلسترول کمک کنند.
جو و کاهش بیماری قلبی
به طور کلی غلات کامل سبب افزایش سلامت قلب می‌شوند. دو عامل کاهش وزن و کاهش کلسترول که در بخش‌های پیشین به آن اشاره شد به نوعی بر سلامت قلب بسیار موثر هستند. اما جو از طریق دیگری نیز سلامت قلب را تضمین می‌کند. بررسی‌های اخیر نشان داده است که مصرف متوسط 9 گرم فیبر محلول در روز ممکن است 6/1-3/0 میلی‌متر جیوه فشارخون را کاهش دهد.
مصرف جو در بیماران دیابتی
منیزیم و فیبر موجود در فیبر افراد را در برابر دیابت محافظت می‌کند. جو با کاهش سطح قند خون و بهبود ترشح انسولین خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش می‌دهد. تحریک ترشح انسولین در اثر وجود منیزیم در این ماده غذایی است. فیبر محلول نیز جذب قند را در جریان خون شما کند می‌کند. در تحقیقی که بر روی افراد مبتلا به افزایش گلوکز ناشتا انجام شد، پس از 3 ماه قند خون ناشتا در این افراد، 12 % نسبت به افراد دیگر که کمتر جو مصرف می‌کردند، کمتر دیده شد.
کاهش ریسک سرطان روده با جو
در بخش‌های قبلی درباره فیبر موجود در جو اطلاعاتی ارائه دادیم. در واقع فیبرهای موجود در این دانه، نقش مهمی در کاهش ریسک سرطان روده ایفا می‌کنند. فیبر نامحلول به طور خاص به افزایش سرعت پاکسازی روده کمک می‌کند. همچنین فیبرمحلول می‌تواند به مواد سرطان‌زای مضر موجود در روده متصل شده و آن را از بدن خارج کند. سایر ترکیبات موجود در جو از جمله آنتی اکسیدان‌ها، اسید فیتیک، اسیدهای فنولیک و ساپونین‌ها نیز از روده در برابر سرطان محافظت می‌کنند. البته به طور کلی در این مورد نیاز به مستندات بیشتری در مطالعات بر روی موارد انسانی است.
خواص جو در طب سنتی
علاوه بر مواردی که گفته شد برخی خواص نیز در طب سنتی به جو نسبت داده می‌شود، از جمله:
- درمان سل و بیماری‌های ریوی
- درمان تب و مشکلاتی مانند کم‌خونی
- درمان مشکلات گوارشی
- درمان سردرد در ترکیب با خشخاش
- برای درمان نقرس
- رفع گلودرد
قیمت جو
قیمت جو در بازار طیف بسیار گسترده‌ای دارد. اگر این دانه را به صورت فله تهیه می‌کنید احتمالا قیمت کمتری بابت هر واحد آن در مقایسه با غلات بسته بندی پرداخت می‌کنید. اما انتظار ناخالصی و کیفیت نامناسب نیز می‌رود. اگر غلات بسته بندی تهیه می‌کنید، با توجه به برند و وزن قیمت نیز تغییر خواهد کرد. علاوه بر این‌ها شکل دانه نیز بسیار بر قیمت موثر است. انواع جو پرک، بلغور، پوست کنده و دانه کامل جو در بازار موجود هستند.
خرید اینترنتی جو
برای خرید غلات مانند جو به چه فروشگاهی نیاز دارید؟
هنگام خرید جو تاریخ تولید و انقضا در اولویت قرار دارد چرا که آفات انباری در این ماده غذایی به سرعت نفوذ می‌کنند. بنابراین فروشگاهی را انتخاب کنید که از تازگی اقلام آن اطمینان داشته باشید. بازار آنلاین به روز مارت می‌تواند با تضمین تازگی و سلامت مواد غذایی فهرست اقلام مورد نیاز شما را در محل مورد نظر تحویل دهد. اما هنگام خرید این دانه توصیه می‌کنیم بازاری را انتخاب کنید که تنوع برند تولید کننده و تنوع فرم ارائه دانه جو را داشته باشد تا با متناسب با نوع غذایی که قصد پخت آن را دارید انتخاب آن را انجام دهید. در بازار آنلاین به روز مارت تنوع برندها سبب شده وزن بسته بندی‌ها نیز طیف گسترده‌ای داشته باشد، بنابراین مصرف کننده دقیقا به مقدار مورد نیاز ثبت سفارش انجام می‌دهد.