خوراکی‌های مخصوص چهارشنبه سوری

مراسم آتش بازی و پریدن از روی آتش در شب چهارشنبه آخر سال، یعنی سه شنبه شب برگزار می‌شود. این شب، برای برخی از اقوام ایران زمین، حتی از خود نوروز نیز مهم‌تر است. علاوه‌بر پریدن از روی آتش و مراسم خاص این روز، ایرانیان این روز را با غذاهای متنوع جشن گرفته و گرامی می‌دارند. با نزدیک شدن به این شب خجسته و میمون، این نوشتار را به بررسی خوراکی چهارشنبه سوری در میان اقوام مختلف ایرانی اختصاص دادیم.

غذاهای شب چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران زمین

یکی از ویژگی‌های بسیار جالب این شب آن است که اقوام گوناگون مطابق آداب، آیین و فرهنگ خود این روز را جشن گرفته و گرامی می‌دارند. در این نوشتار، سعی کردیم سفری کوتاه به شهرهای مختلف ایران زمین داشته باشیم و با فرهنگ، باورها و سنت‌های آنان درمورد غذاهای مخصوص این شب، بیشتر آشنا شویم.

گیلان

برای گیلانی‌ها، ترش تره بدون نیاز به مناسبت هم یک غذای خاص محسوب می‌شود. تهیه و سرو این غذای گیلانی در شب آخرین چهارشنبه سال، رنگ و بوی دیگری دارد. برای اینکه سفره ضیافت گیلانی تکمیل شود، معمولا این غذا را در کنار آش گزنه یا چهل گیاه سرو می‌کنند. سبزی این غذای خوشمزه محلی گشنیز، جعفری، تره، اسفناج و چغندر است. علاوه بر این مواد، به برنج، سیر، آب نارنج، تخم مرغ، نمک و فلفل سیاه و زردچوبه نیز نیاز خواهید داشت.

تهیه آن به نسبت ساده است. سبزی‌ها را ساطوری کرده و در قابلمه‌ای حاوی دو لیوان آب بریزید. پس از به جوش آمدن آب، برنج (که از قبل در آب خیس خورده است) را به آن اضافه کنید. پس از پختن برنج، نوبت به اضافه کردن سیر نگینی خرد شده، نمک، فلفل سیاه و زردچوبه و آب نارنج است. در پنج دقیقه پایانی تخم مرغ را اضافه می‌کنند. معمولا ترشه تره با برنج سفید سرو می‌شود.

در بیشتر مناطق گیلان، ترشه تره با آش چهل گیاه (یا گزنه) درست می‌شود.

بیشتر بخوانید: انواع آش چهارشنبه سوری

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید گیلانی‌ها افسانه جالبی درباره چهارشنبه سوری دارند. آنان اعتقاد دارند هر سال زنی با نام خاتون در این شب از درون چاه بیرون می‌آید و به خانه‌های مردم سرک می‌کشد. در صورتی که خانه تمیز باشد و غذای عالی در آن آماده شود، آن خانه را پر از برکت و نعمت می‌سازد.

در باور گیلانی‌ها، خاتون به ماست و ترشه تره علاقه‌مند است، لذا بیشتر گیلانی‌ها با توجه به رسم باور و آیین خود، در این روز ترشه تره و کته برنج به همراه ماست تهیه می‌کنند.

جالب است بدانید در مناطق مختلف گیلان در این شب، برای خاتون تمامی خوراکی‌های مختلف مخصوص چهارشنبه سوری را تهیه می‌کنند و در سفره مخصوص، با نام «سفره چهارشنبه خاتون» می‌چینند.

تالشی‌ها بر این باورند که خاتون در شب چهارشنبه سوری وقتی آنان در خوابند، از خانه‌هایشان دیدن می‌کند و در صورت نبود غذا، آزرده خاطر می‌شود. به همین دلیل دو سفره مجزا، یکی برای خود و دیگری برای خاتون می‌اندازند. در این سفره، انواع غذاهای مخصوص این شب را آماده می‌کنند.

ماسالی‌ها نیز بر این باورند در صورتی‌که خاتون از نظافت خانه‌ای خوشش بیاید و غذاهای آن خانه باب میلش باشد، خیر و برکت نصیب صاحب خانه می‌شود.

آجیل چهارشنبه سوری در گیلان عبارت است از:

• تخمه هندوانه
• تخمه کدو
• تخمه خربزه
• پسته
• فندوق
• بادام
• نخود
• گندم بو داده شده روی آتش مقدس
• شاهدانه بو داده شده روی آتش مقدس

خوراکی‌های ویژه چهارشنبه سوری در قزوین

شیرینی چهارشنبه سوری در قزوین، شیرینی‌های محلی، مانند شیرینی برنجی، نون چایی و غیره است. قزوینی‌ها، در عصر چهارشنبه سوری دیماج تهیه می‌کنند. دیماج ترکیبی از نان خشک، سبزی، گردو، پیاز داغ و خیار است.

قزوینی‌ها برای پلوی چهارشنبه سوری سبزی پلو با ماهی می‌خورند.

شایان ذکر است که آجیل این شب در قزوین عبارت است از: گردو، آجیل مشکل گشا انجیر خشک و تخمه

خوراکی‌های مردم اردبیل در چهارشنبه سوری

مردم اردبیل در این شب که به آن چرشنبه آخشامی می‌گویند، اقدام به طبخ سوتی پلو یا شیرپلو می‌کنند. اردبیلی‌ها سوتی پلو را با مرغ یا ماهی دودی می‌پزند. البته سرو کوکو سبزی در کنار سوتی پلو بسیار رایج است. شایان ذکر است سبزی کوکو سبزی در اردبیل شامل هفت نوع مختلف محلی است.

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید آجیل شب چهارشنبه سوری در اردبیل، «دین ایستاتمان» نام دارد. برای تهیه این آجیل؛ عدس، نخود و دیگر حبوبات خیس خورده را به همراه گندم برشته می‌کنند. سپس به آن کنجد و مغز گردو اضافه کرده و به عنوان آجیل چهارشنبه سوری نوش جان می‌کنند.

خوراکی چهارشنبه سوری در تهران

در تهران معمولا این شب با غذاهایی همچون لوبیا پلو، سبزی پلو با ماهی، برنج و خورشت اسفناج، دلمه برگ و آش رشته سپری می‌شود. شایان ذکر است که در تهران قدیم، باور عموم بر این بود که در این شب باید غذاهایی که در آن سبزی باشد خورده شود، تا تندرستی و شادابی به سوی فرد حرکت کند. هنوز هم این باور در شهرستان‌های اطراف همچون ورامین، پیشوا، پاکدشت به قوه خود باقی است.

دیگر خوراکی‌های مرسوم چهارشنبه سوری درشهرهای ایران

به یاد داشته باشید سبزی پلو با ماهی تنها غذای مردمان ایران زمین در این شب نیست. در بسیاری از شهرهای ایران رسم بر این است که چهارشنبه سوری را با غذاهایی همچون آش شفابخش، رشته پلو و خورشت شش انداز جشن بگیرند:

معمول‌ترین آش چهارشنبه سوری : آش شفابخش یا ابودردا

پختن این آش در بین بسیاری از خانواده‌های ایرانی بسیار مرسوم است. ایرانی‌ها، این آش را به نیت شفای بیمار می‌پزند. در بسیاری از شهرهای ایران، برای طبخ خوراکی شفابخش (یا همان ابودردا)، هفت نوع سبزی و هفت نوع حبوبات از هفت مکان مختلف تهیه می‌شود. پس از تهیه، آن را به نیت شفای بیمار، بین مردم پخش می‌کنند. ایرانیان به این امید این آش را در چهارشنبه سوری می‌پزند که در سال جدید، بیماری رخت خویش را از خانه‌هایشان برکند و به جای آن، سلامتی و خوشی در منزل‌هایشان سکنی گزیند.

نکته: در بسیاری از شهرهای ایران همچون تهران و اصفهان، آش رشته برای شب چهارشنبه سوری، جزء رایج‌ترین و معمول‌ترین آش‌های این شب است که معمولا آن را میان همسایگان پخش می‌کنند.

رشته پلو:

از دیگر غذاهای رایج در بین ایرانیان در شب چهارشنبه سوری، رشته پلو است. در بیشتر شهرهای ایران برای تهیه این غذا، از رشته پلویی تفت داده شده، استفاده می‌کنند. معمولا رشته پلو کنار گوشت و پیاز سرو می‌شود.

خورش شش انداز:

 این خورش، از خوراکی‌های ویژه چهارشنبه سوری در شهرهای گیلان، زنجان و شیراز است. علت نام‌گذاری آن به شش ماده اصلی در ترکیباتش باز می‌گردد. این خورش در هر شهری، روش طبخ مخصوص خود را دارد؛ ولی رب، تخم مرغ، ادویه و پیاز سرخ شده از ترکیبات اصلی آن در تمامی دستورالعمل‌های مختلف این خورش خوشمزه است. خورش شش انداز معمولا با نان یا برنج سرو می‌شود.

شش ترکیب اصلی خورش شش انداز زنجانی:

• خرما
• گردو خرد شده
• کشمش پلویی
• پیاز (سرخ شده)
• کره
• تخم مرغ

شش ترکیب اصلی خورش شش انداز شیرازی:

• هویج رنده شده
• تخم مرغ
• پیاز (سرخ شده)
• آب نارنج
• کره
• شکر

شش ترکیب اصلی خورشت شش انداز گیلانی:

• مغز گردو
• بادمجان قلمی
• رب انار ترش
• پیاز سرخ شده
• تخم مرغ
• دارچین و دیگر ادویه‌جات (مانند زردچوبه، نمک و فلفل)

خوراکی‌های شب چهارشنبه سوری در دیگر شهرهای ایران

• در تبریز این شب را در کنار برپایی دیگر آیین‌ها، با خورش قرمه سبزی به پایان می‌رسانند.
• مردمان خراسان رسم دارند برای گرامی‌داشت این شب، چهارپلو تهیه کنند. چهارپلو در حقیت ترکیبی از چهار پلوی ماش پلو، رشته پلو، زرشک پلو و عدس پلو است
• در ارومیه مردم این شب را با خوردن کوفته مخصوص خود گرامی می‌دارند.
• در بندرعباس مردم برای بزرگداشت و جشن گرفتن این شب، حلوا و کلوچه مخصوص تهیه می‌کنند.
• در اصفهان بیشتر آش رشته پخته می‌شود و بین همسایه‌ها پخش می‌شود.
• در مازندران به ویژه کلاردشت، این شب را با سبزی پلو و ماهی جشن می‌گیرند. البته تره کلا، شیر تره، ماست و برنج کته نیز از خوراکی‌های مهم مازندرانی‌ها برای این شب خاص از سال است.

یک نکته جالب: جالب است بدانید آجیل چهارشنبه سوری در خراسان فاقد نمک است زیرا خراسانی‌ها نمک را نمادی از خوبی و خوش یمنی نمی‌دانند.

دیگر پلوهای معروف چهارشنبه سوری

• دلمه برگ
• آجیل پلو زعفرانی
• شیرین پلو شیرازی
• کشمش پلو زعفرانی
• مرصع پلو
• هویج پلو
• پلو هفت رنگ
• و غیره

خوراکی مخصوص شب چهارشنبه سوری در شهر یا دیار شما چیست؟ باعث خوشنودی ماست اگر آن را با ما در میان گذارید.