روغن کنجد یک روغن گیاهی است که از دانه‌های کنجد به دست می‌آید. جالب است بدانید این روغن در آشپزی هند جنوبی مهم‌ترین نقش را بر عهده دارد. در خاورمیانه، آسیای جنوب شرقی و آفریقا این روغن را به عنوان یکی از مهم‌ترین طعم‌دهنده‌های می‌شناسند. در ادامه این مطلب، با خواص این روغن بیشتر آشنا خواهیم شد.
تاریخچه روغن کنجد
یافته‌های باستان شناسی حاکی از آن است که برای اولین بار این گیاه در 2500 سال پیش در بین النهرین کشت می‌شده است. ولی برخی از باستان شناسان بر این باورند که دانه‌های کنجد برای اولین بار در قاره آفریقا و در کشور اتیوپی امروزی (5000 سال پیش) کشت می‌شده است.
سنگ لوحه‌های به جا مانده از قوم آشور (متمدن‌ترین تمدن دوران باستان) ثابت کرده است که در آن دوران، علاوه بر کشت و مصرف دانه‌های کنجد، از روغن حاصل از آن نیز استفاده می‌کردند.
در یکی از لوح‌های به جا مانده از این قوم، افسانه‌ای نقل شده است که اهمیت دانه‌های کنجد را در امپراطوری بزرگ آشور بیان می‌کند. بر اساس این افسانه، شبی (یکی از خدایان آشور)، پس از نوشیدن شراب کنجد تصمیم می‌گیرد که فردای روز بعد دست به خلقت زمین بزند.
مصریان باستان از کنجد و روغن آن در آشپزی، زیبایی و مراسم مذهبی استفاده می‌کردند.
همچنین هندیان باستان روغن حاصل از دانه‌های کنجد را به عنوان نماد جاودانگی می‌شناختند و از آن در عبادات، نمازها و آیین‌های مرتبط با مرگ و میر استفاده می‌کردند. البته استفاده از روغن کنجد در چنین مراسمی، هنوز هم بین هندی‌ها متداول است.
گفته می‌شود که میزان تولید کنجد در جهان بیش از پنج میلیون تن است. بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دانه‌های کنجد کشورهای چین، هند، تانزانیا و نیجریه هستند.
در ایران سالانه بین 30 الی 35 تن کنجد مرغوب در 16 استان کشور تولید می‌شود.
خواص روغن کنجد
خواص روغن کنجد برای پوست و مو
- تاثیر روغن کنجد در جوانسازی پوست: این روغن سرشار از ویتامین E و آنتی اکسیدان سزامول است که در رفع چین و چروک بسیار موثر است. شایان ذکر است این روغن به دلیل وجود ویتامین E، یک ضد آفتاب طبیعی است.
- مرطوب کنندگی پوست صورت: این روغن از بهترین مرطوب کننده‌ها بدون هیچ عوارض خارجی است.
- درمان اگزما و پسوریازیس: به دلیل خواص ضد باکتری، یکی از بهترین داروهای گیاهی برای این بیماری‌ها شناخته می‌شود
- ریزش مو و طاسی: این روغن با بهبود جریان گردش خون در کف سر، باعث بهبود تغذیه فولیکول‌ها مو شده و به این ترتیب از ریزش مو جلوگیری می‌کند.
- درمان شوره سر و شپش: به دلیل خواص ضد قارچی، ضد التهابی و ضد باکتریایی به بهترین شکل ممکن با این بیماری‌ها مبارزه می‌کند.
خواص روغن کنجد در طب سنتی
- جلوگیری از تصلب شرایین و بسته شدن عروق
- جلوگیری از بروز آب مروارید
- جلوگیری از بروز بیماری‌های مفصلی و آرتروزی
- غرغره کردن آن باعث از بین بردن باکتری‌های موجود در دهان به ویژه باکتری‌ها یا ویروس‌های سرماخوردگی می‌شود.
- ماساژ با این روغن، سبب بالا بردن انعطاف‌پذیری بدن می‌شود.
- مصرف مداوم این روغن سبب پایین آوردن سطح اضطراب در بدن می‌شود.
- تحریک پذیری غشا مخاطی را کم می‌کند.
- باعث کاهش دردهای مزمن و گرفتگی عضلات می‌شود.
- برای تقویت حافظه بسیار مناسب است.
- بریدگی‌ها و زخم‌های سطحی را درمان می‌کند.
- مناسب برای افرادی که با کم خونی و سرگیجه دست به گریبانند.
- تداوم در مصرف این روغن باعث بهبود گردش خون در بدن می‌شود.
- در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش مهمی عهده‌دار است.
- مانع از اختلالات عصبی می‌شود.
طرز تهیه روغن کنجد در منزل
در ابتدا به میزان لازم دانه‌های کنجد نیاز دارید. این میزان بسته به نیاز شما دارد.
دانه‌های کنجد باید با استفاده از فر یا حرارت، تست شوند.
در صورت استفاده از فر، دانه‌ها را در سینی فر پخش کرده و تحت حرارت 180 درجه سانتی‌گراد به مدت 10 تا 15 دقیقه قرار دهید تا به خوبی تست و رنگشان طلایی بشوند. زمانی‌که رنگ دانه‌ها طلایی شد، به این معناست که باید از فر خارج شود. پیشنهاد می‌کنیم هر سه یا چهار دقیقه یکبار آن‌ها را هم بزنید
در صورتی‌که از اجاق گاز برای تست کردن دانه‌های کنجد استفاده می‌کنید، باید آن‌ها را در قابلمه‌ای نسبتا بزرگ ریخته و به مدت 15 تا 20 دقیقه تحت حرارت ملایم حرارت دهید. در این فاصله، باید مرتب دانه‌های کنجد را هم بزنید. پس از آنکه به خوبی برشته شدند، باید حرارت را خاموش کنید.
پس از سرد شدن دانه‌ها، به ازای هر یک چهارم پیمانه کنجد، یک پیمانه روغن (آفتابگردان، سویا و هر روغن دلخواه دیگری) به آن اضافه کنید.
حال ترکیب روغن و کنجد را روی اجاق گاز قرار دهید و به پنج دقیقه به آن زمان دهید تا به خوبی با هم مخلوط شوند. حرارت باعث خارج شدن روغن بیشتری از دانه‌ها می‌شود.
سپس این ترکیب را در مخلوط‌کن ریخته و دستگاه را روشن کنید تا به خوبی با هم میکس شوند. به یاد داشته باشید این ترکیب حداقل باید به مدت یک ساعت در مخلوط‌کن باقی بماند. اینکار سبب می‌شود تا روغن کنجد به سمت بالا برود و به راحتی بتوان آن را از روغن افزوده شده جدا کرد.
برای جدا شدن بهتر، از یک پارچه تنظیف استفاده کنید. این روش به شما کمک می‌کند تا بتوانید روغن خود را کاملا صاف کنید. در انتها روغن صاف شده را در ظرف شیشه‌ای در‌دار ریخته و در یخچال نگهداری کنید.
اگر قصد طولانی نگه داشتن آن را دارید، بهتر است آن را در فریزر نگاه‌داری کنید.
تفاوت روغن کنجد و روغن ارده کنجد
برای به دست آوردن روغن کنجد از روش پرس سرد استفاده می‌کنند. در این روش، دانه‌های کنجد را در دستگاه روغن‌گیری ریخته و روغن آن را تحت فشار به دست می‌آورند. یعنی با استفاده از روش مکانیکی روغن را از دانه‌های کنجد استخراج می‌کنند.
ولی برای روغن ارده کنجد، ابتدا دانه‌های کنجد را می‌شویند و پس از تفت دادن آن، آسیاب می‌کنند تا به ارده کنجد (ماده خمیری کرم رنگ) تبدیل شود. حال این خمیر را در دستگاه پرس روغن‌گیری ریخته و به این ترتیب روغن ارده کنجد استخراج می‌شود. این روغن کاملا طبیعی و سالم است و هیچ ماده افزودنی به آن اضافه نشده است.
جالب است بدانید خواص این دو روغن با هم فرق دارد و برخی بر این باورند که روغن ارده کنجد، بهتر است
نکته: گرچه از روغن کنجد برای آشپزی به کرات استفاده می‌شود ولی فراموش نکنید که تنها مجازید تا از آن برای تفت دادن (نه سرخ کردن) مواد غذایی استفاده کنید. زیرا این روغن تحت حرارت بالا، سرطان‌زا می‌شود.
انواع روغن کنجد
روغن بکر (بودار)
همانطور که از نامش بر می‌آید، این روغن بکر و دست نخورده است و خواص آن طی استخراج روغن، از بین نرفته است. این نوع روغن به روش پرس سرد (همانطور که در بالا توضیح دادیم) استخراج می‌شود. در این روش، روغن تحت حرارت بسیار پایین (40 درجه سانتی گراد) قرار می‌گیرد.
به این نوع روغن، هیچ ماده افزودنی شیمیایی اضافه نمی‌شود و روغن کاملا طبیعی و خالص و با طعم و عطر اصلی‌اش است.
این روغن، برای مصرف گزینه بهتری است زیرا حاوی بیشترین خواص دانه‌های کنجد است.
روغن تصفیه شده (بدون بو)
روغن تصفیه شده کنجد با روش پرس گرم به دست می‌آید. در این روش، دانه‌های کنجد تحت دمای 100 درجه سانتی‌گراد پرس می‌شوند و به این ترتیب روغن‌شان استخراج می‌شود. سپس، روغن حاصل تصفیه می‌شود.
در صنعت روغن‌گیری برای از بین بردن بوی روغن و شفاف کردن رنگش، از روش‌های شیمیایی استفاده می‌شو که به آن تصفیه روغن گفته می‌شود.
به دلیل اینکه ناخالصی‌های این روغن گرفته شده، طبیعتا پایداری بیشتری در برابر حرارت دارد و برای سرخ کردن مناسب است. همچنین عمر این روغن، نسبت به روغن بکر کنجد بیشتر است.
روغن تصفیه شده کنجد، روغن بی بو و دارای رنگ شفافی است که متاسفانه بسیاری از خواص کنجد را ندارد ولی همچنان نسبت به روغن‌های تراریخته و دستکاری شده، گزینه بهتری است.
روغن تصفیه شده کنجد برای آن دسته از افرادی مناسب است که تحمل بوی کنجد را ندارند.
روغن ارده کنجد
روش تهیه روغن ارده کنجد، در بالا توضیح داده شد.
همانطور که پیش‌تر گفتیم بسیاری روغن ارده کنجد را بر روغن بکر کنجد یا تصفیه شده کنجد ترجیح می‌دهند و باور دارند که خواص بهتری دارد و گزینه بهتری است.
عوارض روغن کنجد
- مصرف این روغن با داروهای فشار خون تداخل ایجاد می‌کند و میتواند سبب واکنش‌های حساسیتی شدیدی در بدن شود.
- روغن بکر کنجد در برخی افراد میتواند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک شود.
- مصرف این روغن به زنان باردار چندان توصیه نمی‌شود زیرا با افزایش تولید هورمون در بدن، باعث انقباض رحم می‌شود و خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
- گفته می‌شود که مادران شیرده، بهتر است از مصرف روغن کنجد خودداری کنند.
انواع کاربرد روغن کنجد
- آشپزی و پخت و پز: به دلیل خواص آنتی اکسیدانی بسیار
- دهانشویه: به دلیل خاصیت ضد باکتری قوی
- تغذیه پوست و مو: به دلیل خواص ضد قارچی و فواید بی‌شمار
- رفع یبوست: در دمان یبوست خفیف بسیار موثر است
با سپاس بسیار از همراهی شما، بی‌صبرانه منتظر نظرها و پیشنهادهای شما در این خصوص هستیم.
