سلامت کبد به عنوان یک عضو حساس و ضروری بدن بسیار ارزشمند و دارای اهمیت است. از طرفی سلامتی این عضو بااهمیت بدن ما به شدت به سبک زندگی و البته تغذیه وابستگی دارد. به همین دلیل نقش رژیم غذایی مناسب برای کبد هرگز قابل انکار و چشم‌پوشی نیست و در هر مقطعی از زندگی باید به آن توجهی ویژه داشت. در این مقاله قرار است که به رژیم غذایی مناسب برای کبد و مواد غذایی که به کبد کمک می‌کنند و آسیب می‌رسانند، بپردازیم. پس اگر این موارد دغدغه‌ی شما هم هستند، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
بیماری کبد چرب چیست؟
اهمیت کبد به این جهت است که مسئولیت پاکسازی بدن ما را به عهده دارد و مواد و فاکتورهای ناسالم و آسیب‌رسان را از غذاهای مصرفی ما می‌گیرد. در واقع درست مثل یک فیلتر برای بدن ما عمل می‌کند و وظیفه‌ی اصلی آن گرفتن و فیلتر کردن موادی است که برای بدن ما ضرر دارند. پس طبیعی است که وقتی این عضو بدن ما آسیب می‌بیند، بدن تا چه حد آسیب‌پذیر و ضعیف می‌شود. یکی از مهم‌ترین خطراتی که کبد را تهدید می‌کند، کبد چرب است و به دو دسته تقسیم می‌شود:
- کبد چرب الکلی
- کبد چرب غیرالکلی
بیماری کبد چرب به این معنی است که فیلتر بدن شما تحت تاثیر عدم تحرک کافی و برنامه‌ی ناسالم غذایی گرفتار لایه‌های مختلف چربی شده است و نمی‌تواند عملکرد خوب و دقیقی داشته باشد. به همین سبب بدن این افراد مسموم می‌شود و بیماری‌هایی همچون فشار خون، دیابت، چاقی و امراض همراه آن و… یکی پس از دیگری فرصت ظهور پیدا می‌کنند.
کبد چرب از نظر شدت و حاد بودن بیماری به چهار رده یا گرید (Grade) تقسیم‌بندی می‌شود. گرید کبد چرب از یک که کمترین میزان چربی گرفتن و اختلال در عملکرد کبد است تا چهار را شامل می‌شود. گرید چهار چرب‌ترین و شدیدترین نوع کبد است. به علاوه کبد چرب ممکن است کودکان را هم به خود گرفتار کند و در این بین زنان باردار هم از جمله افراد آسیب‌پذیر هستند.
چگونه باید بفهمیم که به کبد چرب مبتلا هستیم یا خیر، کاملا بستگی به این موضوع دارد که تا کنون از چه سبک زندگی پیروی کرده‌ایم. اگر سبک زندگی شما به شکلی است که غذاهای چرب و ناسالم بسیاری مصرف می‌کنید، تحرک کافی ندارید و به بیماری‌های خاصی مثل دیابت مبتلا هستید، حتما و حتما با یک پزشک مشورت کنید تا بعد از انجام آزمایش‌ها و سونوگرافی این موضوع هم مورد بررسی قرار بگیرد.
البته خطر کبد چرب با این موضوع جدی‌تر می‌شود که عموما علامت خاصی ندارد، اما وقتی که کار از کار گذشت و کبد حسابی گرفتار شد، سر و کله‌ی علامت‌ها پشت سر هم پیدا می‌شوند. خستگی دائمی، زرد شدن سفیدی چشم‌ها، احساس خارش در کل بدن، جمع شدن آب در محدوده‌ی شکم و تشخیص بیماری هپاتیت A یا C از جمله علائمی هستند که بیانگر به خطر افتادن کبد و گرفتاری بدن به بیماری کبد چرب است.
برای بهبود کبد چرب چه باید بخوریم؟
همانطور که گفتیم کبد چرب به جهت سبک زندگی امروزی حاصل می‌شود که شامل این موارد است:
- تحرک نداشتن و یک جا نشستن‌های مداوم
- عادت کردن به مصرف غذاهای چرب، شیرین، پرکالری و کم‌فیبری که ارزش چندانی ندارند و ضرر و آسیب‌های آنها بسیار زیاد است
- مصرف الکل
- اضافه وزن
به همین جهت است که می‌توان گفت با تغییر سبک زندگی و به خصوص اصلاح عادت مخرب تغذیه‌ای می‌توان از ابتلا به کبد چرب و به طور کلی به خطر انداختن کبد و بدن به شکلی موثر و چشمگیر پیشگیری کرد. از همین رو بهتر است که بیماران مبتلا به کبد چرب از مصرف غذاها و مواد غذایی زیر پرهیز کنند:
- انواع شیرینی‌جات، کیک و کلوچه
- نوشابه‌های گازدار، قندی و رژیمی
- فست‌فود
- غذاهای چرب و سرخ‌شده
- الکل
- نان، خمیر، پاستا و ماکارونی
- نمک و غذاهای شور
- گوشت قرمز
|
بعد از حذف غذاهای مضر برای کبد نوبت می‌رسد به مواد غذایی مفید برای سلامت کبد که در لیست زیر معرفی می‌شوند:
- گوشت سفید مثل مرغ و ماهی‌های چرب مثل ساردین، سالمون و تُن
- گردو و آجیل غیرشور و خام
- روغن زیتون
- دانه‌هایی مثل بذر کتان و شاهدانه
- ویتامین‌ها و مکمل‌هایی مثل روغن ماهی، فولیک اسید، منگنز و سلنیوم (با توصیه و تجویز پزشک)
- غلات کامل و برنج قهوه‌ای
- میوه و سبزیجات
سلامت کبد با رژیم غذایی
برای اصلاح رژیم غذایی با هدف پاکسازی کبد، بهتر است که به متخصص تغذیه مراجعه کنید تا با توجه به نیاز بدن شما، در نظر گرفتن بیماری‌ها، مزاج و متابولیسم و تیپ بدن‌تان، دستورهای اختصاصی رژیم غذایی تجویز شود. با توجه به این که احتمالا کبد با عادات مخرب غذایی و کم‌تحرکی به خطر افتاده است، حساسیت این موضوع اهمیت و ابعادی چند برابر پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: عادات غذایی سالم
کبد عضو حساسی است و در این وضعیت که گرفتار لایه‌های مختلف چربی شده، میزان آنزیم‌های ترشح شده در بدن شما تنظیم نیست و کم یا زیادتر از حالت نرمال است، باید از ضربه و آسیب جدید به بدن خودداری کنید و تحت نظارت پزشک از مواد غذایی سالم استفاده کنید.
البته مواردی که گفته شد در اغلب رژیم‌های سالم که به سلامت کبد کمک می‌کنند، لحاظ می‌شوند. اما منطق این طور ایجاب می‌کند که تصمیمی همه جانبه و با توجه به تمام شرایطی که بدن شما دارد گرفته شود. ممکن است آنزیم‌های بدن شما بیشتر یا کمتر از حد میزان باشد و مصرف برخی مواد غذایی به بدن شما آسیب بزند یا حتی لازم باشد از برخی موارد هم صرف نظر کنید.
البته که همیشه به همین شکل نیست و برای افراد عادی که می‌خواهند از به خطر افتادن سلامت کبد جلوگیری کنند، بهتر است که موارد گفته شده را در رژیم غذایی خود بگنجانند.
مثلا مصرف میوه و سبزیجات ارگانیک از این جهت که در فرآیند تولید و کشت آنها هیچگونه سم و کودی مورد استفاده قرار نگرفته است، می‌تواند در بهبود وضعیت سلامتی و افزایش سلامت کبد کمک شایانی داشته باشد. همانطور که گفتیم کبد درست مثل یک تصفیه‌خانه عمل می‌کند و وظیفه‌ی آن فیلتر کردن سموم و مواد غیرضروری و آسیب‌زا است. به همین جهت مصرف میوه و سبزیجات ارگانیک می‌تواند بار زیادی را از روی کبد بردارد و از حجم سمومی که در طول روز به بدن وارد می‌شود، بکاهد.
از جهتی دیگر مصرف میوه و سبزیجات که سرشار از فیبر هستند، به تسهیل شدن فرایند دفع در بدن ما کمک می‌کنند. هر چه قدر فرایند دفع در دستگاه گوارش ما با سرعت بیشتری انجام شود و از بدن ما انرژی کمتری طلب کند، تجمع سموم کمتری هم در بدن به وجود می‌آید.
بر عکس هر چه فیبر موجود در برنامه‌ی غذایی کمتر باشد، هضم، جذب و دفع هم با کندی پیش می‌رود. از یک سو ما کمبود فیبر ما را با معضل یبوست مواجه و دست به گریبان می‌کند و از سویی دیگر کندی فرآیند دفع به مرور روده‌ها را تنبل می‌کند و سمومی که باید خیلی زود از بدن ما خارج شود، برای مدت زمان زیادتری در روده باقی می‌ماند. این موضوع هم یک بار دیگر بر روی شانه‌ی کبدی می‌گذارد که وظیفه دارد بدن را از سموم فیلتر کند.
تغذیه مناسب برای کبد سالم
مواد غذایی وجود دارند که به افراد مبتلا به کبد چرب در گریدهای پایین کمک می‌کنند تا نه تنها از شدت گرفتن بیماری بکاهند، بلکه به کبد کمک کنند تا به مرور سلامتی خود را به دست بیاورد و بتواند وظایف خود را به شکل صحیح انجام بدهد. بدیهی است که پزشک متخصص شما می‌تواند برای شما تجویزهای دارویی را انجام بدهد، اما می‌توانید درمورد هر یک از این موارد با پزشک خود مشورت کنید و بعد در جهت بهبود بخشیدن به کبد از آنها سود ببرید.
- سیر
سیر به جهت این که به بدن کمک می‌کند تا کلسترول بد خون را کاهش بدهد، سموم تلنبار شده در بدن را کاهش بدهد و از حجم چربی‌های مضر به طور قابل توجهی بکاهد، می‌تواند ماده‌ای موثر برای افزایش سلامت کبد به شمار بیاید. البته این فواید مربوط به سیرترشی نیست. سیرترشی فاقد فوایدی است که در این بخش برای شما گفتیم و مقصود استفاده از سیر خام است.
- لیمو ترش
یکی از بهترین کارهایی که در جهت سلامت کبد می‌توانید انجام بدهید، استفاده از چند قطره آب لیمو ترش تازه به همراه آب ولرم است. این کار را ناشتا و پیش از خوردن صبحانه انجام بدهید. به مرور اثر این کار را بر روی پوست و بدن خود احساس می‌کنید.
به علاوه می‌توانید از ویژگی سیر خام به همراه لیموترش بیشترین استفاده را ببرید و معجونی که در ادامه برای شما توضیح می‌دهیم را برای سلامت کبد و مقابله با بیماری کبد چرب از فواید معجزه‌آسای آن بهره‌مند شوید. برای تهیه‌ی این معجون که برای سلامت قلب، پاکسازی عروق از چربی و رسوبات، سلامت کبد و کاهش فشار و قند خون هم مفید است به یک دسته جعفری تازه، چهار عدد لیمو ترش درشت شیرازی و چهار سیر خام احتیاج دارید.
- گام اول جعفری‌ها را پاک کنید و بعد از شستشو و ضدعفونی کردن به دقت ریزشان کنید.
- گام دوم بعد به سراغ سیر بروید، پوست سیرها را بکنید و حبه‌های سیر را از وسط نصف کنید.
- گام سوم لیمو ترش‌ها را بشویید، اما به همراه پوست آنها را قطعه قطعه کنید.
- گام چهارم حدودا سه لیتر آب را روی حرارت گاز به جوش بیاورید. بعد از این که آب به جوش آمد، حبه‌های سیر، جعفری‌های خرد شده و قطعات لیمو ترش را به آن اضافه کنید و اجازه بدهید مدتی با هم بجوشند.
- گام پنجم از قبل شیشه یا ظرفهای درداری که می‌خواهید در آن معجون بریزید را در آب جوش بجوشانید و با دستمال نخی کاملا تمیز و خشک کنید. این کار برای این است که احتمال کپک زدن را به صفر برسانید. دقت کنید که حتما تمامی قطرات را خشک کنید و بعد معجون را در ظروف بریزید.
هر قطره بعدا موجب خراب شدن معجون شما می‌شود. سه روز معجون‌ها را در یخچال قرار بدهید و بعد از سه روز آنها را از صافی رد کنید و بعد مجددا در داخل شیشه‌ها بریزید.
- گام ششم به مدت پنج روز و هر روز صبح قبل از صرف صبحانه یک قاشق از آن را بخورید. هر پنج روز یک استراحت کوتاه برای خود قرار بدهید و بعد پنج روز بعدی را شروع کنید. مدت زمان استراحت را ده روز قرار بدهید. به این شکل که پنج روز ناشتا از معجون استفاده کنید و بعد از ده روز استراحت، مجددا پنج روز استفاده از معجون و ده روز استراحت را در برنامه داشته باشید.
- گام هفتم اگر باردار یا شیرده هستید درمورد این معجون ممنوعیت دارید و حتما با توصیه‌ی پزشک از آن استفاده کنید. در صورتی که از بیماری خاصی رنج می‌برید، استفاده از این معجون را منوط به نظر پزشک متخصص خود کنید.
عرقیجات
مصرف عرقیجات با توصیه‌ی متخصص طب سنتی می‌تواند به شما در درمان کبد چرب کمک کننده باشد. عرق خارشتر، عرق کاسنی، عرق خارمریم و عرق شاه‌تره از جمله عرق‌های معروف گیاهی هستند که برای سلامت کبد شناخته می‌شوند و برای نجات کبد از بیماری بسیار کمک‌کننده و موثر عمل کنند.
عموما این عرقیجات بی‌ضرر و مفید هستند، درمورد مصرف این عرق‌ها به این نکته توجه داشته باشید که زیاد از حد مصرف نکنید و همواره جانب تعادل را رعایت کنید. معمولا روزانه یک استکان کفایت می‌کند، اما در هر صورت گفته‌ی طبیب طب سنتی یا پزشک ارجحیت دارد.
- دمنوش‌های گیاهی
دمنوش‌های گیاهی از جمله موارد بی‌ضرر و موثری هستند که در جهت سلامتی کبد می‌توانید از آنها بهره ببرید. استفاده از دمنوش‌ها فواید بسیاری دارد و می‌توانند در این مورد هم عملکردی معجزه‌آسا از خود نشان بدهند. نام دمنوش‌هایی که برای افزایش سلامت کبد مفید هستند را در زیر می‌بینید:
- دمنوش دارچین
- دمنوش مریم گلی
- دمنوش رازیانه
- دمنوش زنجبیل
- دمنوش جعفری
- دمنوش گل داودی
- شیر گیاهی
یکی از مواردی که معمولا از برنامه‌ی غذایی برخی از مبتلایان به کبد چرب حذف می‌شود، شیر است. در حالی که می‌توان شیرهای گیاهی مثل شیرسویا و شیربادام را جایگزین شیر گاو کرد. این نوع شیرها می‌توانند پروتئین گیاهی را در اختیار شما قرار بدهند و به درمان کبد چرب کمک کنند.
کلام آخر و خلاصه‌ی مقاله
در این مقاله به سراغ بررسی رژیم مناسب برای کبد رفتیم و مشاهده کردیم که حذف مواد مضری مثل فست‌فودها، شیرینی‌جات، گوشت قرمز و الکل از برنامه‌ی غذایی و جایگزین کردن این مواد با محصولات مفیدی مثل گوشت سفید، میوه و سبزیجات، غلات کامل و… چطور به سلامت کبد منجر می‌شود.
امیدواریم که از این مقاله به قدر کفایت سود برده باشید و در پایان از شما دعوت می‌کنیم تا در بخش کامنت‌ها ما را از نظرات ارزشمند خود مطلع کنید.
