مانند هر موجود زنده‌ای که با گذشت زمان نیاز به تغییر محل زندگی دارد گل‌ها نیز نیازمند تغییر محیط ریشه‌هایشان هستند. تعویض گلدان به چند دلیل انجام می‌شود که در ادامه و برای تعیین زمان تعویض گلدان به طور کامل آن‌ها را شرح می‌دهیم. تعویض گلدان به دلیل اینکه ریشه را در معرض تماس هوا قرار می‌دهد باید با رعایت نکات بسیاری انجام شود. در این مطلب از مجله به‌روز مارت تعویض گلدان به روش درست و مرحله به مرحله آموزش داده می‌شود.
بهترین زمان تعویض گلدان گیاهان
تعویض گلدان فصل ثابتی ندارد؛ با توجه به نوع گلدان، اقلیم منطقه، سن گیاه، ضرورت تعویض گلدان و محل نگهداری گلدان می‌توانید گلدان یا خاک آن را تعویض کنید. برای اینکه بهترین زمان را برای تعویض گلدان خود انتخاب کنید به چند نکته توجه کنید:
- در زمان گلدهی گلدان گیاه را تعویض نکنید.
- اگر عملیات تعویض را در فضای باز انجام می‌دهید روزهای بارانی، آفتابی یا روزهایی که باد شدید می‌وزد را انتخاب نکنید.
- گیاهان چندساله را می‌توانید در فصل خواب جابجا کنید.
- بهترین زمان تعویض گلدان گیاهانی که گل می‌دهند، فصل پیش از گلدهی است که برای اغلب گل‌ها فصل پاییز است بنابراین تعویض گلدان در بهار کمتر صورت می‌گیرد.
- گیاهان آپارتمانی از آنجایی که با فضای درون خانه سازگار شده‌اند وابسته به فصول نبوده و در هر فصلی در صورتی که شرایط رشدی مناسبی داشته باشند می‌توانید گلدان آن‌ها را عوض کنید.
تعویض گلدان به دو دلیل عمده انجام می‌شود:
کمبود فضا برای رشد گیاه
رشد ریشه گیاه در محیط محدود گلدان مراحل رشدی را تنظیم می‌کند. به این صورت که برای مثال کاکتوس‌ها اگر فضای ریشه‌ی محدودی نداشته باشند به سمت گلدهی نمی‌روند. بنابراین بسیار مهم است که گیاه خود و هدف از نگهداری آن را بشناسید. به طور کلی گیاهان چندساله و درختچه‌ها که رشد کندتری دارند نیاز کمتری به تعویض گلدان دارند اما گیاهان علفی یا گیاهان آپارتمانی در سال 2-3 مرتبه نیازمند تعویض گلدان هستند. اولین قدم در پاسخ به این سوال که چگونه گلدان گیاهان را عوض کنیم آگاهی بخشی در زمینه زمان تعویض گلدان است؛ مانند زمانی که گیاه در تنش خشکی یا دمایی قرار دارد و با نشانه‌هایی ما را آگاه می‌کند نیاز به تعویض گلدان نیز نشانه‌هایی دارد:
- بخش هوایی و تاج گل به طور مشخص نسبت به گلدان بزرگ به نظر می‌رسد.
- به طور منظم زیرگلدان را بررسی کنید؛ زمانی که ریشه‌های گیاه از حفره‌های زهکش خارج شده‌اند به معنای کمبود فضا برای رشد ریشه است. در این حالت تعویض گلدان باید انجام شود.
- اگر پس از آبیاری بلافاصله همان میزان آبی که وارد گلدان کرده‌اید از حفره‌های زهکش خارج شده نشان می‌دهد خاک هیچ آبی جذب نکرده بنابراین احتمالا غالب فضای گلدان را ریشه اشغال کرده است و زمان تعویض گلدان رسیده است.
آبشویی خاک گلدان
عبور آب از منافذ خاک طی مدت زمان طولانی سبب شسته شدن مواد غذایی خاک می‌شود. در تمام بسترهای کشت این اتفاق می‌افتد، اما در گلدان به دلیل محدود بودن فضا و عدم تجدید ورود موادغذایی این پدیده سریعتر رخ می‌دهد. آبیاری اشتباه نیز سبب آبشویی خاک گلدان می‌شود؛ وارد کردن مقدار زیادی آب با فشار زیاد به گلدان می‌تواند علاوه بر آبشویی سبب به هم خوردن ساختمان خاک شود. در صورتی که گیاه شما کندتر از همیشه رشد می‌کند یا علائمی مانند زردی و سوختگی دارد احتمالا دچار کمبود موادغذایی شده و نیازمند خاکی غنی تر است. در این حالت تعویض خاک گلدان باید انجام شود.
لوازم مورد نیاز برای تعویض گلدان
- گلدان بزرگتر از گلدان قبلی
- خاک گلدان
- بیلچه
- قیچی یا چاقوی تیز استریل شده
چگونگی تعویض گلدان
- به گلدان مادر کمی آب بدهید تا خاک آن متراکم شود سپس آن را به صورت مایل نگه داشته و با چند ضربه‌ی آرام سعی کنید ریشه‌ی گیاه را به همراه خاک اطراف آن خارج کنید.
- مراحل و روش تعویض خاک گلدان بسته به هدف تعویض گلدان متفاوت است؛ اگر قصد شما صرفا تعویض گلدان است ریشه را به همراه خاک اطراف آن به گلدان جدید منتقل کنید، اما اگر خاک گلدان قبلی نامناسب بوده و یا دارای آلودگی‌های قارچی است باید گیاه را پس از خارج کردن به آرامی حرکت دهید تا خاک اطراف ریشه از آن جدا شود و پس از جدا کردن بخش‌های آلوده آن را به گلدان جدید منتقل کنید.
- برای آماده سازی گلدان جدید ابتدا حفره‌های زهکش را باز کنید، کمی سنگریزه در انتهای آن بچینید، مقداری خاک اضافه کنید. مقداری خاک برای حجم اضافه شده تهیه کنید.
- گیاه را به گلدان جدید منتقل کنید؛ حین قرار دادن گیاه به جهت قرارگیری ریشه‌ها دقت کنید.
- گیاه را در مرکز گلدان نگه دارید و اطراف آن را با خاک پر کنید.
- در انتها کمی خاک اطراف یقه گیاه را فشرده کنید تا از هوا کشیدن ریشه‌ها جلوگیری شود.
- گلدان جدید را آبیاری کنید و آن را در نقطه‌ای قرار دهید که تنش نور و دما به آن وارد نشود.
- در روزهای ابتدایی تعویض گلدان گیاه شادابی خود را از دست می‌دهد. در این مدت نور کافی برای گیاه بسیار حیاتی است، اما گلدان را در معرض آفتاب کامل و مستقیم قرار ندهید. از آبیاری بیش از حد آن بپرهیزید و دمای محیط ریشه را متعادل نگه دارید.
نکات تعویض گلدان
- مکانی مناسب برای تعویض گلدان انتخاب کنید. بهترین نقطه برای انجام این کار گلخانه یا یک اتاقک با رطوبت بالا و بدون وزش باد است. تعویض گلدان را در نقطه‌ای دور از دیگر گیاهان آلوده انجام دهید.
- اختصاص دادن زمان مناسب نیز بسیار مهم است. ساعات اولیه صبح بهترین زمان برای تعویض گلدان است. زمانی را برای این کار اختصاص دهید که عملیات تعویض گلدان نیمه کاره نماند؛ وقفه در میان این کار سبب آسیب رسیدن به گیاه می‌شود.
- گیاه را به طور ناگهانی به یک گلدان خیلی بزرگتر منتقل نکنید؛ بهتر است هربار گیاه را به یک گلدان 5 سانتی‌متر بزرگتر از گلدان قبلی منتقل کنید.
- در مجاورت گلدان‌های آلوده به آفت و بیماری تعویض گلدان انجام ندهید.
- اگر از بسترهایی مانند کوکوپیت استفاده می‌کنید چند ساعت پیش از تعویض گلدان آن را بخیسانید.
- بهتر است هنگامی که گیاه را از گلدان قدیمی خارج می‌کنید کمی ریشه را هرس کنید تا ریشه‌های خارج از سیستم ریشه‌ای حذف شوند.
- زمانی که گلدان گیاه بزرگتر می‌شود نیازی به آبیاری بیشتر نیست؛ آب دادن زیاد به یک گیاه کوچک در گلدان بزرگ سبب پوسیدگی و مرگ گیاه می‌شود.
- کاکتوس و ساکولنت‌ها نیاز کمتری به تعویض گلدان دارند.
کلام آخر و خلاصه‌ی مقاله
تعویض گلدان کاری آسان اما پرنکته است؛ این مطلب شما را با ریزه‌کاری‌های آن آشنا می‌کند تا با رعایت آن‌ها گیاه کمترین آسیب را در اثر تعویض گلدان ببیند.
