اگر دنبال راهکاری برای شناسایی محصولات ارگانیک هستید، این مقاله از مجله به‌روز مارت برای شماست.
همانطور که خود بهتر می‌دانید محصولات غذایی ارگانیک به آن دسته از محصولاتی گفته می‌شود که در تولید، پرورش و فرآوری آنان از هیچ محصول شیمیایی استفاده نشده باشد. متاسفانه، امروزه بسیاری از فروشندگان محصولات غذایی، از این واژه برای فروش بیشتر و بهتر محصولات خود سوء استفاده می‌کنند. تا آنجا که این پرسش در ذهن بسیاری از مردم به وجود آمده است که چگونه می‌توان میان محصولات طبیعی و شیمیایی تمیز قایل شد؟ اگر این پرسش یکی از دغدغه‌های ذهنی شماست، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا پاسخ خود را دریافت دارید.
معنی ارگانیک بودن محصولات غذایی چیست؟
در زمان کنونی که مردم به راحتی طعمه بیماریهای مزمن می‌شوند، چه کسی دوست دارد زندگی خود را با سم‌های کشاورزی، کودهای مضر و آفتکشها به خطر اندازد؟ به نظر می‌رسد تنها راه رهایی در کشاورزی ارگانیک نهفته باشد. این متد کشاوری مفهوم جدیدی نیست و از زمان‌های بسیار قدیم نیز اجرا می‌شده است. تمرکز این متد، حفظ کیفیت خاک با استفاده از پرورش محصولات ارگانیک متناسب و همچنین استفاده از مواد زاید آلی و غیرشیمیایی (کودهای گیاهی، حیوانی و دیگر مواد بیولوژیکی بدون هیچ افزودنی شیمیایی) است.
در یک جمله اگر بخواهیم خلاصه کنیم، به محصولات زراعی فاقد مواد شیمیایی، محصولات ارگانیک می‌گویند.
تشخیص محصولات ارگانیک چگونه ممکن است؟
محصول ارگانیک، محصولی است که فاقد مواد شیمایی است و وقتی صحبت از عدم استفاده از مواد شیمیایی در تولید و پرورش محصولات غذایی است، منظور عدم استفاد از کودهای شیمیایی، علفکشها، آفتکشها، لاروکش‌ها و قارچ‌کش‌هاست. این سم‌ها سبب از بین بردن حشرات ناخواستهای شده که به رشد محصولات کشاورزی آسیب می‌رسانند. مشکل اصلی این مواد شیمیایی این است که به محیط زیست آسیب جدی وارد کرده و تمامی شکل‌های زندگی را از بین می‌برند. برای مثال، یکی از موجوداتی که این سم‌ها، آنان را از بین می‌برند، کرم‌های خاکی و میکرو – ارگانیسم‌های موجود در خاک است که در واقع برای رشد گیاهان و محصولات کشاورزی بسیار مفیدند.
امروزه بیشتر مواد غذایی با کودهای شیمیایی تولید و پرورش داده می‌شوند. تمامی این کودها حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند که نه تنها تغذیه مناسبی برای گیاهان به شمار نمی‌آیند، بلکه مهم‌تر از آن، با مصرف این مواد، تمامی مواد شیمیایی به سادگی وارد بدنمان شده و ابتلا به انواع بیماری‌ها را موجب می‌شوند.
با افزایش آگاهی مردم درباره خطرهای استفاده از محصولات شیمیایی بر سلامت، در طول سال‌های اخیر، تقاضا برای کشاورزی ارگانیک و محصولات ارگانیک، روندی به شدت تصاعدی داشته است. با این حال، اصالت مواد غذایی (که در تولید آنان از هیچ مواد شیمیایی استفاده نشده باشد) همیشه جای نگرانی و ابهام داشته است.
در زیر به بیان 5 راه ساده برای شناسایی اصالت غذایی و طبیعی‌بودن آن می‌پردازیم.
زشت‌ها را دوست بدار
محصولاتی غذایی که در تهیه آنان از مواد شیمیایی استفاده نشده است، همچون رقبای خود زیبا، براق و شفاف نیستند. ظاهر سبزی و یا میوه ارگانیک یک دست نبوده و ناهمواری‌ها و برجستگی‌ها در شکل ظاهری خود دارند. به یاد داشته باشید اگر محصولی، براق، یک دست بوده و ظاهری صاف و یکنواخت داشت، بی‌شک محصول تولید شده برپایه کشاورزی شیمیایی است.
عمر کوتاه
عمر محصولات کشاورزی طبیعی و غیر شیمیایی، بسیار کوتاه بوده و برخلاف محصولات معمول موجود در بازار، مدت زیادی در قفسه‌ها دوام نمی‌آورند. این محصولات همچنین فاقد مواد شیمیایی نگاه‌دارنده هستند. بنابراین باید روش خرید خود را از ماهانه به روزانه تغییر دهید تا بتوانید از تغذیه سالم و ایمن نهایت لذت را برید.
بوی محصول تمامی ویژگی‌های آن را برمی‌شمارد
محصولاتی کشاورزی طبیعی و غیرشیمیایی مانند میوه‌ها، ادویه‌ها و گیاهان، بو و رایحه قوی‌تری دارند. وقتی فردی انبه، پرتقال، زردچوبه، زنجبیل یا گشنیز را به خانه می‌آورد، تمامی خانه با رایحه آنها زنده می‌شود. محصولات معمولی، اما به سختی چنین بویی می‌دهند
طعم و مزه بهتر محصولات ارگانیک
به دلیل غلظت غنی مواد مغذی، محصولات ارگانیک بسیار خوش‌مزه‌تر و طعم‌دارتر از دیگر محصولات مشابه موجود در بازارند. در مورد گیاهان و ادویه‌ها، این مساله شدیدتر است. در نتیجه، شما باید مقادیر کمتری از این محصولات را استفاده کنید. روغن ادویه‌ها و آجیل‌های معمولی برای ماندگاری بیشتر گرفته می‌شوند که همین مساله باعث افت شدید در طعم و مزه آنان می‌شود.
نکته دیگر درباره این محصولات آن است که سطح سیرکنندگی آنها بسیار بیشتر است، یعنی آنکه شما پس از مصرف این مواد، سریع‌تر احساس سیری می‌کنید زیرا تنوع بالای مواد مغذی موجود در این محصولات، گرسنگی شما را زودتر برطرف می‌سازد.
حشره به معنای زندگی است
از ویژگی‌های محصولات ارگانیک وجود کِرم در آنان است. بنابراین اگر در انبه یا سبزیجات فروشگاه محصولات ارگانیک، کرمی دیدید، از آن نترسید زیرا دلیلی بر سلامت آن است.
آنچه را که پیش‌تر در مورد آفتکشها بیان کردیم به خاطر آورید – آنها تمامی شکل‌های زندگی را از بین می‌برند. بنابراین، اگر سبزی یا میوه شما حشره‌ای دارد، به این معنی است که بر روی آنان از هیچ آفت‌کشی استفاده نشده است.
در چنین موردی نگران نباشید، محصول را به خوبی بررسی کرده، خوب بشویید، قسمت پوسیده آن را برش داده و سپس آن را با خیال راحت مصرف کنید.
نکته مهم: یکی از نشانه‌های محصولات طبیعی و سالم، بسته بندی محصولات ارگانیک است که کاملا مشخص هستند و نظر شما را جلب می‌کنند.
فواید کشاورزی ارگانیک
معنی محصولات ارگانیک در کشاورزی، در واقع عدم استفاده از مواد شیمیایی برای تولید محصولی کاملا طبیعی است. در اینجا قصد داریم تا 8 فایده این متد کشاورزی نوین را برشماریم:
ارتقا تنوع زیستی
تناوب طبیعی محصول منجر به ایجاد حاصلخیزی خاک شده در حالیکه پرورش حیوانات سبب ارتقا تنوع زیستی می‌شود. همین امر سبب سلامتی بیشتر همه گونه‌های زنده در اکوسیستم‌های محلی خواهد شد زیرا این مزارع پناهگاه‌های امن حیات وحش به شمار می‌آیند.
کاهش آلودگی
کشاورزی مبتنی بر استفاده از مواد شیمیایی، سبب ایجاد اشکال خاصی از آلودگی به دلیل استفاده از کودها و سموم شیمیایی می‌شود که به شدت به مناطق اطراف آسیب می‌رساند و شوربختانه، به منبع یا منابع محلی آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کنند. عدم استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی طبیعی و غیرشیمیایی، به سود محیط‌زیست تمام خواهد شد. یعنی آنکه کیفیت خاک بهبود می‌یابد، خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابد و اشکال مختلف و البته سودمند زندگی در خاک محفوظ می‌مانند.
طعم و مزه بهتر محصولات ارگانیک
طعم و مزه محصولات کشاورزی طبیعی، نسبت به روش‌های متداول و معمول بسیار بهتر است. نیترات کمتر در این محصولات، نه تنها باعث مزه بهتر میوه‌ها و دیگر محصولات کشاورزی می‌شود بلکه باعث افزایش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها نیز در آنان می‌شود.
محصولات طبیعی و ارگانیک در ایران، طرفداران زیادی پیدا کرده است و یکی از دلایل آن همین طعم بهتر و طبیعی است.
سموم محیطی کمتر
در حال حاضر، در ایالات متحده، کمتر از نیمی از یک درصد سطح مزارع، تحت کشت توسط متد کشاورزی طبیعی و غیرشیمیایی است. این بدان معناست که بیش از 900 میلیون هکتار زمین کشاورزی با کودهای شیمیایی، سموم دفع آفات و دیگر مواد سمی مورد نیاز دامداری‌ها آلوده می‌شود. بدیهی است که اگر این روش کشاورزی بر روی زمین‌های بیشتری اعمال گردد، آلودگی محیط‌زیست به مقدار چشم‌گیری کاهش می‌یابد.
کشاورزی ارگانیک و اشتغال‌زایی
مطالعات انجام شده توسط بنیاد پژوهش‌های کشاورزی ارگانیک (Organic Research Foundation) نشان داده است که در آمریکا، بیش از 10 هزار آژانس ارایه دهنده گواهینامه به محصولات کشاوری طبیعی و غیرشیمیایی وجود دارد. دقت کنید تنها برای نیمی از یک درصد از مزارع تحت کشت، 10 هزار آژانس ارایه‌دهنده گواهینامه صدور کیفیت و اصالت غذایی وجود دارد!
چنین مزارعی، علی‌رغم نیاز به نیروهای انسانی بیشتر، سودآوری بیشتری دارند. به سادگی می‌توان منافع اقتصادی ناشی از اشتغال‌زایی چنین متد کشاورزی را دریافت.
بهبود کیفیت خاک
با توجه به پژوهش‌های صورت گرفته توسط دانشگان کورنل (Cornell)، سالانه 40 میلیارد دلار به دلیل تخریب سطح خاک ناشی از کشاورزی شیمیایی از دست می‌رود. اگر کودها و آمونیاک مصرفی در روش‌های متداول کشاورزی جایگزین متدهای غیرشیمیایی و طبیعی شوند، سلامت سطح خاک بهبود می‌یابد. خاک سالم‌تر موجب تولید میوه‌ها و سبزی‌هایی با مقادیر بالای مواد معدنی و ریزمغذی می‌شود.
کشاورزی ارگانیک و کمک به مبارزه بر علیه تغییر اقلیم
در روش کشاورزی کاملا طبیعی و غیرشیمیایی استفاده از انرژی غیرقابل تجدید (سوخت‌های فسیلی) به مقدار چشم‌گیری کاهش یافته و همچنین سبب بازگرداندن کربن بیشتر به سطح خاک می‌شود که همین امر در کاهش اثرهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین نقش بسزایی دارد.
حفظ فرهنگ کشاورزی
در همه فرهنگ‌های جهان، غذا یک چیز مشترک است. کشاورزی طبیعی و غیر شیمیایی سبب حذف کامل مواد سمی زیان‌بار از محیط‌زیست و غذاهای ما شده و همچنین در افزایش تنوع زیستی محصولات و بهبود سلامتی ما نقش مهمی را بازی می‌کند. این دقیقا همان چیزی است که نیاز به تشویق و جشن گرفتن دارد!
روش کاشت محصولات ارگانیک به چه صورت است؟
تمرکز روش کشاورزی طبیعی و غیر شمیایی، افزایش تولید پایدار بدون استفاده از هرگونه مواد آلاینده و شیمیایی (و کاملا دوستدار محیط‌زیست) و رهاسازی مواد مغذی به محصولات غذایی است. به عبارتی دیگر، هدف تولید محصولاتی با ارزش غذایی بالاست. روش‌های مختلفی برای این مهم وجود دارد که در زیر به 6-تای آن اشاره می‌کنیم:
تنوع زراعی
چند وقتی است که متد جدیدی وارد این بخش شده که از آن به عنوان چندفرهنگی (Polyculture) یاد می‌شود. در این روش، برای تامین نیاز روزافزون بشر به محصولات کشاورزی، محصولات متنوعی به صورت همزمان کشت می‌شود. این روش درست برخلاف روال قدیمی است که در آن فقط یک نوع محصول در یک مکان خاص کشت می‌شد.
مدیریت خاک و علف‌های هرز در کشاورزی ارگانیک
پس از کشت محصولات، خاک مواد مغذی خود را از دست می‌دهد و همین امر باعث افت شدید کیفیت آن می‌شود. با کمک کشاورزی مبتنی بر استفاده از متدهای غیرشیمیایی می‌توان راهکارهایی کاملا طبیعی برای سلامت خاک اندیشید. به عبارت دیگر تمرکز این روش بر استفاده از باکتری‌های موجود در کودهای حیوانی است که در افزایش مواد مغذی خاک، کمک شایانی می‌کنند.
علف‌های هرز همان گیاهان ناخواستهای هستند که در تمامی مزارع کشاورزی رشد می‌کنند. در روش کشاورزی طبیعی و غیر شیمیایی، به جای از بین بردن کامل آنان، با اقدام راهکارهایی جلوی رشد بی‌رویه و زیاد آنان را می‌گیرند.
کنترل دیگر ارگانیسم‌ها و استفاده از دام در کشاورزی ارگانیک
در هر زمین کشاورزی، هم ارگانیسم‌های مفید وجود دارد و هم مضر که رشدشان به منظور محافظت از خاک و محصولاتش، باید کنترل شود. این کار را می‌توان با استفاده از علفکشها و آفت‌کش‌هایی که مواد شیمیایی کمتری دارند، انجام داد. همچنین برای کنترل دیگر موجودات، حفظ بهداشت مزرعه و زمین کشاورزی بسیار مهم است.
همچنین در روش کشاورزی طبیعی و غیر شیمیایی، از دام‌ها برای افزایش پایداری بیشتر گیاهان استفاده می‌شود.
اصلاح‌سازی‌های ژنتیکی
اصلاح‌سازی‌های ژنتیکی روشی است که معمولا در کشاورزی طبیعی استفاده نمی‌شود. زیرا اساس و پایه این نوع کشاورزی، استفاده از راه‌کارهای طبیعی و تمرکز بر مهندسی دام و گیاهان به منظور افزایش بازده است.
دیگر روش‌های موجود در کشاورزی ارگانیک عبارت است از:
- تناوب زراعی: در این روش، انواع محصولات در یک منطقه به صورت متوالی و مطابق با فصول سال کشت می‌شود.
- کود سبز: کود سبز به گیاهانی اطلاق می‌شود که به منظور افزایش مواد مغذی و کیفیت خاک، از ریشه کنده شده و در خاک ریخته می‌شوند.
- کنترل بیولوژیکی آفات: در این روش، از موجودات زنده برای کنترل آفات (بدون استفاده یا استفاده بسیار محدود از مواد شیمیایی) استفاده می‌شود.
- کمپوست (Compost): کمپوست، مواد عالی پوسیده‌ای است که از آن به عنوان کود گیاهی استفاده می‌شود. از این ماده بازیافتنی، که از نظر مواد مغذی بسیار غنی است، در مزارع کشاورزی به صورت وسیعی استفاده می‌شود.
غذاهای ارگانیک در ایران کدامند و از کجا می‌توان آنان را خریداری کرد؟
همانطور که پیش‌تر هم گفتیم، به غذاهایی طبیعی و سالم گفته می‌شود که در پروسه تهیه آنان از آفتکشها، کودهای شیمیایی، ترکیبات ژنتیکی اصلاح شده استفاده نشده باشد. همچنین، به غذاها و محصولاتی سالم گفته می‌شود که میزان استفاده از ترکیبات شیمیایی در پروسه پرورش و فرآوری آنان در حد استاندارد بوده و قابل دفع توسط سیستم ایمنی بدن باشد.
این روزها پیدا کردن چنین محصولاتی به ویژه در شهرهای بزرگ بسیار سخت است زیرا دولت برای تنظیم بازار و افزایش دامنه محصولات کشاورزی مجبور است تا به کشاورزان یارانه‌های مختلفی برای خرید انواع کودهای شیمیایی، آفتکشها و غیره پرداخت نماید.
از طرفی دیگر، با توجه به افزایش آگاهی مردم، تقاضا برای استفاده از محصولات سالم، طبیعی و با اصالت بسیار افزایش پیدا کرده است. همین امر سبب سوء استفاده برخی تولیدکنندگان و سودجویان از واژه “ارگانیک” شده است.
همیشه به یاد داشته باشید در ایران به دلیل وجود محدودیت‌ها در امر کشاورزی، تولید غذاهای طبیعی کم است. غذاهای طبیعی تولید شده در ایران که تحت نظارت و مجوز رسمی هستنند، عبارتند از: روغن زیتون، روغن آفتاب‌گردان، روغن کنجد، برنج قهوه‌ای، خرما، عسل، چای، انار، کیوی، پسته، برنج، پسته و غیره.
تولید طبیعی محصولاتی مانند مرغ، گوشت، حبوبات، سبزیجات، پیاز، انواع میوه‌های درختی در ایران تقریبا صفر است. ولی با این‌حال، نمونه‌های سالم‌تر و طبیعی‌تر در برخی از فروشگاه‌ها ارایه می‌شود. برای اطلاع از آدرس، شماره تلفن و اسامی این فروشگاه‌ها، می‌توانید به وب‌سایت انجمن ارگانیک ایران مراجعه کنید.
گواهینامههای رسمی و معتبر محصولات ارگانیک در ایران
در ایران به طور کل، گواهینامههای این حوزه به دو دسته ملی و بین‌المللی تقسیم می‌شود. تولیدکنندگان محصولات کشاورزی طبیعی برای اخذ گواهینامه ملی موظف‌اند تا محصولات خود را برپایه استانداردهای “سازمان ملی استاندارد ایران” تولید نمایند.
به یاد داشته باشید که فایل‌های مربوط به این گواهینامه و استاندارد ملی در دسترس عموم مردم قرار دارد و هر چند وقت یک‌بار، اصلاحاتی در بندهای این گواهینامه انجام می‌شود.
به علاوه، تولیدکنندگان محصولات طبیعی که قصد صادرات محصولات خود را دارند، ملزم به دریافت گواهینامههای معتبر بین‌المللی مانند استرالیا، آمریکا، اتحادیه اروپا و غیره هستند.
آیا برچسب گواهی ملی ارگانیک نشانگر طبیعی بودن محصول است؟
به یاد داشته باشید اهدا این گواهینامه تنها توسط 6 شرکت خصوصی در ایران انجام می‌شود. این شرکت‌ها، علاوه‌بر داشتن صلاحیت‌ها و تخصص‌های لازم در این زمینه، مورد تایید سازمان‌های دولتی مانند مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، سازمان استاندارد ایران و برخی سازمان‌های استاندارد بین‌المللی هستند.
برای آنکه مطمئن شوید محصول خریداری شده، طبیعی، با اصالت و سالم است حتما باید حاوی لوگوی حداقل یکی از این شرکت‌های بازرسی (که اندازه مشخصی دارد)، لوگوی انجمن ارگانیک ایران (چاپ این لوگو بر روی بسته‌بندی محصول اجباری نیست) باشند؛ بعلاوه درج یک کد 18 رقمی بر روی بسته‌بندی محصول آنان الزامی است.
در صورتی که فرایندهای تولید و فرآوری شرکت‌های تولیدکننده مطابق با استاندارهای مراکز معتبر اعطای گواهینامه باشد، به آنان برچسب مربوطه اهدا خواهد شد. این برچسب به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا به سادگی محصولات طبیعی و سالم را شناسایی کنند.
