فواید غذای ارگانیک برای سلامتی

شاید برای شما سوال باشد که غذای ارگانیک چیست. غذاهای ارگانیک با حداقل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی سبب بالا بردن سلامت عمومی جامعه می‌شوند. این غذاها به دلیل خاک سالمی که با آن پرورش می‌یابند، هوایی که تنفس می‌کنند و آب سالمی که برای آبیاری از آن استفاده می‌شود، جز برترین و با کیفیت‌ترین محصولات کشاورزی به حساب می‌آیند. با ما تا انتها همراه باشید تا با فواید مواد غذایی ارگانیک بیشتر آشنا شوید.

تعریف غذای ارگانیک

باید توجه داشته باشید واژه «ارگانیک» به روش تولید، پرورش و پردازش محصولات کشاورزی اشاره دارد. این درحالی است که قانون و مقررات، پرورش این گروه از مواد غذایی از کشوری به کشور دیگر، متغیر است. برای مثال، در ایالات متحده مواد غذایی، طبیعی خوانده می‌شوند که در فرایند رشد، پرورش و پردازش آنها از هیچ یک از علف‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها، کودهای شیمیایی  یا ژن‌های اصلاحی مهندسی زیستی استفاده نشده باشد.

به آن دسته از مواد غذایی دامی (مانند گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی) طبیعی گفته می‌شود که تحت شرایط کاملا طبیعی (همانند چراگاه‌های طبیعی) و با استفاده از خوراک و علوفه‌های کاملا طبیعی به دست آمده باشند.

در ادامه برای تشخیص بهتر مواد غذایی ارگانیک و غیر ارگانیک، ویژگی‌های آن‌ها را در یک جدول بررسی می‌کنیم.

فواید غذای ارگانیک

این دسته از محصولات نه تنها موجب کاهش ابتلا به انواع بیماری‌ها شده بلکه مشاهده‌های بسیار ثابت کرده که این محصولات از نقطه نظر مواد مغذی همچون ویتامین C، آهن، منیزیم و فسفر بسیار غنی‌تر از محصولات مشابهند. علت را شاید بتوان در این نکته یافت که این مواد در معرض بسیار کمی از نیترات‌ها و باقی مانده سموم آفات قرار گرفته‌اند.

گرچه بحث درباره فواید سلامتی این گروه از محصولات برای بدن، بحثی بسیار جامع و کمی پیچیده برای پاسخ است، ولی شواهد نشان می‌دهد که برخی مواد مغذی هستند که در مواد ارگانیک به نسبت بیشتری وجود دارند. به عنوان مثال می‌توان به مقاله‌ای که در دسامبر 2013 در مجله PLOS ONE منتشر شد، اشاره کرد.

در این مقاله، مقایسه‌ای میان شیر طبیعی با دیگر شیرهای موجود در بازار انجام شده و در پایان نتیجه گرفته است که شیر طبیعی دارای بیشترین غلظت از اسیدهای چرب مفید برای قلب همچون امگا -3 است. منظور از شیر طبیعی، شیری است که از گاوی دوشیده شده باشید که کاملا در مزرعه و به طور سالم (بدون استفاده از هیچ‌ مواد شیمیایی) تغذیه شده باشد.

بیشتر بخوانید: چرا باید از شیرهای ارگانیک استفاده کنیم؟

در همین حال، مقاله‌ای دیگر که در مجله شیمی غذا (Food Chemistry) به چاپ رسیده، مشخص ساخته که سویای طبیعی دارای مواد مغذی سالم‌تری نسبت به سویاهایی است که به روش‌های متداول و یا به طریق روش‌های اصلاح‌سازی ژنتیکی پرورش یافته‌اند.

امروزه همگی ما درباره اثرات منفی علف‌کش‌ها، سموم دفع آفات، کودهای شیمیایی و هورمون‌های تقویت‌کننده رشد در محصولات غذایی آگاهیم. مواد غذایی ارگانیک نه تنها به دلیل استفاده ار روش‌های کاملا طبیعی، محصولات سالم‌تری به شمار می‌آیند، بلکه کاملا سازگار با محیط زیست نیز هستند.

مزایای غذای ارگانیک در چیست؟

مزایای خوراکی های ارگانیک در واقع به دلیل روش‌هایی است که در تولید و تهیهٔ این محصولات استفاده می‌شود و اصلی‌ترین دلیل تفاوت خوراکی های ارگانیک با غذاهای غیر ارگانیک در موارد زیر خلاصه شده است: 

• کنترل علف‌های هرز، بیماری‌ها و آفات از طریق تناوب زارعی
• تکیه بر شکارچیان طبیعی در کنترل آفات همانند حشرات و پرندگان
• استفاده از کودهای آلی
• کمترین میزان استفاده از مواد بیولوژیکی و شیمیایی

فواید محصولات ارگانیک برای بدن– تفاوت میان مواد معدنی موجود در محصولات غذایی طبیعی با مواد غذایی غیر طبیعی

شاید اصلی‌ترین دلیل مصرف مواد غذایی سالم و ارگانیک به دلیل فواید محصولات ارگانیک برای بدن است و انتظارهایی که در خصوص فواید بی‌شمار مواد غذایی طبیعی برای سلامتی وجود دارد، از مهم‌ترین انگیزه‌های مصرف‌کنندگان برای خرید این گروه از محصولات غذایی است. تاکنون مطالعاتی گوناگونی انجام شده که ثابت می‌کند نیترات موجود در این مواد غذایی، بسیار کمتر از محصولات غذایی مشابه است.

باید بدانید که نیترات ارتباط مستقیمی با سرطان دستگاه گوارش و متهموگلوبینمی (methemoglobinemia) در کودکان دارد. متهموگلوبینی یک اختلال خونی است که در آن سطح متهموگلوبین سلول‌های قرمز خون بیش از یک درصد است. همین نکته خود به تنهایی ثابت می‌کند چرا مصرف غذاهایی که نیترات کمی دارد، برای مصرف‌کنندگان جذاب است.

به علاوه، در مرکز مطالعاتی در هلند با عنوان “KOALA Birth Cohort Study”، در حدود 2700 کودک تازه متولد شده، زیر نظر گرفته شد. نتایج آزمایش حاکی از آن بود که بین مصرف محصولات لبنی غیر ارگانیک و احتمال ابتلا به اگزما در کودکان 2 ساله ارتباط مستقیمی وجود دارد.

شایان ذکر است مرکز مطالعات تولد کوالا (KOALA Birth Cohort Study) هلند مرکزی است که در آن سبک متداول و معمول زندگی زنان باردار با دیگر سبک‌های جایگزین و تاثیر آن بر نوزادن و کودکانشان مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار می‌گیرد. 

افزودنی ویتامین C در مواد ارگانیک و طبیعی

ویتامین C که به اسید اسکوربیک نیز شناخته می‌شود، مسئول کمک به محافظت و شاد نگاه داشتن سلول‌های بدن است. این ویتامین، همچنین به بهبود سریع زخم‌ها کمک شایانی می‌کند.

ویتامین C، در حفظ سلامت و استحکام پوست، مو، استخوان‌ها، غضروف‌ها و سلول‌های خونی نقش بسیار مهمی دارد. بیشترین سطح گزارش شده از این ویتامین در مواد غذایی طبیعی همچون میوه‌ها، سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کاهو است.

کاروتنوئیدها

بیشترین سطح کاروتنوئیدها در محصولات غذایی ارگانیک مانند فلفل دلمه‌ای شیرین، آلو زرد، گوجه فرنگی و هویج گزارش شده است. با این وجود، مطالعات صورت گرفته در این حوزه، نتایج متناقضی را بیان می‌دارند. این نتایج متناقض احتمالا ناشی از تفاوت در نوع و جنس خاک، کودها و آفت‌کش‌هاست که بر روی سطح کاروتنوئید ماده غذایی تاثیرگذار است.

کاروتنوئید به عنوان نوعی آنتی اکسیدان عمل می‌کند که به سیستم ایمنی بدن کمک کرده و از ابتلا به انواع گوناگون بیماری‌ها و عفونت‌ها جلوگیری می‌کند. برخی از کارونتوئیدها، می‌توانند در بدن به ویتامین A تبدیل شوند. این ویتامین، مهم‌ترین ویتامین رشد است. علاوه بر آن، ویتامین A، از مهم‌ترین ویتامین‌ها در حفظ و سلامت بینایی و بهبود قدرت سیستم ایمنی بدن است.

ترکیبات فنلی (Phelolic compounds)

بر اساس مشاهدات موجود، سطح ترکیبات فنلی در مواد غذایی ارگانیک بسیار بیشتر است. ترکیبات فنلی، خاصیت‌های آنتی‌اکسیدانی، ضد جهش، ضد التهاب و ضد سرطانی دارند. مصرف پلی‌فنول‌ها از طریق میوه‌ها و سبزیجات ممکن است. این ترکیبات با کاهش ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب و کاهش استرس اکسیداتیو ارتباط مستقیمی دارند.

اثر محافظتی شماری از پلی‌فنول‌ها بر سرطان‌های مشخص شناسایی شده است:

• سرطان دهان
• سرطان معده
• سرطان روده بزرگ
• سرطان اثنی عشر
• سرطان کبد
• سرطان شش
• سرطان غدد شیری
• سرطان پوست

برخی از پلی‌فنول‌های شناسایی شده در محصولات ارگانیک و طبیعی:

• کوئرستین (Quercetin)
• کاتچین‌ها (Catchins)
• ایزوفلاون‌ها (Isoflavones)
• لیکنان‌ها (Lignans)
• فلاونون‌ها (Flavanones)
• اسید الاژیک (Ellagic acid)
• پلی‌فنول‌های شراب قرمز (red wine polyphenols)
• رسوراتول (Resveratol)
• کورکومین (Curcumin)

در حالیکه ثابت شده که این پلی‌فنول‌ها اثر محافظتی در ابتلا به سرطان دارند، اما روش‌های محافظتی‌شان با یکدیگر تفاوت دارد. برخی از پلی‌فنول‌ها، مکانیزم‌هایی تولید می‌کنند که شامل اثرهای ضد پرولیفراتیو (antiproliferative) بر سلول‌های توموری است. برخی دیگر سبب القای توقف چرخه سلولی در طی آپوپتوز (apoptosis) شده و عده‌ای دگر نیز باعث جلوگیری از اکسیداسیون و القای آنزیم‌های سم زدایی می‌شوند. این درحالی است که دیگر پلی‌فنول‌ها وظیفه تنظیم سیستم ایمنی بدن و فعالیت ضد التهابی دارند.

اهمیت غذای ارگانیک برای بدن

همگی ما می‌دانیم که روش تولید مواد خوراکی نه تنها بر سلامت جسم ما تاثیرگذار است، بلکه بر سلامت روح و روان ما نیز اثر می‌گذارد. مواد غذایی طبیعی نسبت به مواد غذایی که به روش‌های شیمیایی تولید و پردازش می‌شوند، اغلب مواد طبیعی بیشتری (مانند آنتی اکسیدان‌ها) دارند. در زیر به برخی از فواید محصولات ارگانیک این گروه از مواد اشاره شده است:

• محصولات غذایی ارگانیک و طبیعی، کمتر در معرض آفت‌کش‌ها قرار می گیرند: قارچ‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌های شیمیایی و مصنوعی، یکی از روش‌های متداول در کشاورزی نوین امروزی است. متاسفانه باقی‌مانده این مواد در محصولاتی است که ما آنها را مصرف می‌کنیم. اینجاست که ارزش غذایی مواد تولید شده به روش‌های کاملا طبیعی بیش از پیش آشکار می‌شود. 

• مواد غذایی طبیعی معمولا تازه‌تر هستند: این مواد، از آنجا که حاوی مواد نگه‌دارنده نیستند، نمی‌توانند مدت زمان طولانی‌ نگهداری شوند. 

• محصولات غذایی طبیعی، سازگار با محیط زیست‌اند: مزرعه‌هایی که از روش‌های طبیعی در تولید محصولات کشاورزی خود استفاده می‌کنند، باعث کاهش آلودگی، حفاظت از آب و خاک، کاهش فرسایش خاک، افزایش حاصلخیزی خاک و استفاده کمتر از انرژی می‌شوند. کشاورزی بدون استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی و مصنوعی برای زندگی پرندگان منطقه و همچنین مردمانی که در آن نزدیکی زندگی می‌کنند، بسیار مفید است. 

• در محصولات دامی که به صورت ارگانیک تولید می‌شود، از هیچ‌یک از هورمون‌های رشد، آنتی بیوتیک‌ها و مواد مصنوعی و شیمیایی برای خوراک دام‌ها استفاده نمی‌شود: تغذیه دام‌ها با استفاده از محصولات جانبی (byproducts) خطر ابتلا به جنون گاوی (BSE) را افزایش می‌دهد. همچنین استفاده از آنتی بیوتیک‌ها باعث مقاومت باکتری‌ها در برابر این داروها در بدن انسان می‌شود. شایان ذکر است که به طور معمول، حیوانات تمایل به فضای آزاد بیشتر برای چرا دارند، این مهم در سلامت آنان نقش مهمی را بازی می‌کند. 

• گوشت و شیر طبیعی از نقطه نظر مواد معدنی، غنی‌تر هستند: نتیجه مطالعات 2016 اروپا نشان می‌دهد که سطح مشخصی از مواد طبیعی همچون اسید چرب امگا-3 در شیر و گوشت طبیعی، به اندازه 50% بیشتر از سطح این مواد در گوشت و شیری است که در تهیه آنان از روش‌های متداول و معمول امروزی استفاده شده است.
• مواد غذایی طبیعی، عاری از GMO-ها هستند: GMO)Genetically Modified Organisms) به معنای ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی و یا مهندسی ژنتیک (GE) مواد غذایی است. به عبارت دیگر، GMO نوعی روش است که طی آن، DNA گیاهان به طریقی تغییر و دستکاری می‌شود. این تغییرات به گونه‌ای است که به صورت طبیعی و یا تحت شرایط سنتی رخ نخواهند داد. این تغییرات و دستکاری در ساختار DNA گیاه، به منظور افزایش مقاومت آن در برابر آفات و یا دفاع از خود در برابر هجوم حشرات موذی با تولید نوعی حشره‌کش از خود است.

مفهوم  GMOsدر محصولات غیر ارگانیک

بحث درباره اثرات GMO-ها بر سلامتی و محیط زیست، یکی از بحث‌برانگیزترین و جنجالی‌ترین گفتگوهاست. در بیشتر موارد، GMO-ها روش‌های مهندسی هستند که برای مقاوم‌سازی محصولات غذایی در برابر آفت‌ها و یا تولید نوعی حشره‌کش از خود، پیاده می‌شوند. برای مثال، بیشتر ذرت‌های شیرین در ایالات متحده آمریکا از نظر ژنتیکی در برابر نوعی حشره با نام Rounup مقاومند زیرا از خود نوعی حشره‌کش با نام Bt Toxin تولید می‌کنند.

GMO-ها در ایالات متحده بیشتر در محصولاتی چون سویا، یونجه، کدو، کدو سبز، پاپایا، کانولا، بسیاری از غلات صبحانه و بیشتر غذاهای فراوری شده‌، استفاده می‌شود.

GMO-ها و آفت‌کش‌ها

بابد بدانید که استفاده از آفت‌کش‌های سمی مانند Roundup (گلیفوسیت)، از زمان معرفی GMO-ها، 15 برابر شده است. این درحالی است که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده گلیفوسیت (glyphosate) یکی از مواد سرطان‌زا در انسان‌هاست. ولی با این حال، هنوز هم اختلاف نظرهای جدی درباره میزان خطرات ناشی از این ماده وجود دارد.

مواد غذایی طبیعی چه تفاوتی با مواد غذایی محلی دارد؟

برخلاف استانداردهای ارگانیک، هیچ تعریف مشخصی برای «غذاهای محلی» وجود ندارد. این محصولات می‌توانند در محله، در استان، منطقه و یا کشور شما تولید شوند. همواره می‌توان در همه روزهای سال، غذاهایی را پیدا کرد که در نزدیکی خانه‌تان پرورش داده شده و در مکانی همچون بازارهای روز به فروش می‌رسند.

حال سوال اینجاست مزایای این غذاهای محلی در چیست؟

• مالی: پول در اقتصاد محلی باقی می‌ماند. پول بیشتر به جای آنکه به دست توزیع کننده و یا بازاریاب برسد، به سمت کشاورز پرواز می‌کند.
• حمل و نقل: برای مثال در ایالات متحده، میانگین مسافتی که یک وعده غذایی از مزرعه تا بشقاب شام هر خانوار آمریکای طی می‌کند، حدود 2414 کیلومتر است. بنابراین محصولات باید زمانی چیده شوند، که هنوز به طور کامل نرسیده‌اند. این محصولات در طی فرایند حمل و نقل، یا با استفاده از گاز خود، می‌رسند؛ و یا اینکه در کارخانه‌ها با افزودن مواد نگه‌دارنده‌ها، پرتوها و دیگر متدها و روش‌ها پردازش می‌شوند.
• تازگی: محصولات خوراکی محلی زمانی چیده می‌شوند که کاملا رسیده شده و بنابراین، هم خوشمزه‌تر و هم تازه‌ترند.

بیشتر بخوانید: چگونه از ارگانیک بودن محصولات مطمئن شویم؟

آیا محصولات غذایی ارگانیک به معنای عدم استفاده از آفت‌کش‌هاست؟

همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، یکی از مهم‌ترین فواید مصرف این دسته از مواد، کم بودن میزان آفت‌کش‌ها در آنان است. با این وجود، برخلاف باور عموم جامعه، در تهیه مواد طبیعی و سالم نیز از آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. تفاوت اصلی در اینجاست که این آفت‌کش‌ها به جای آنکه از مواد مصنوعی و شیمیایی ساخته شده‌ باشند، از مواد طبیعی تهیه شده‌اند. آفت‌کش‌های طبیعی، کمتر سمی‌اند ولی با این وجود مشخص شده که برخی از آنان برای سلامتی مضرند.

به خطر انداختن سلامت عمومی جامعه با استفاده از آفت‌کش‌ها

بقایای سموم‌ کشاورزی و آفت‌کش‌ها به عنوان ژنوتوکسیک (genotoxic) شناخته می‌شوند که اثرات سویی بر سلامتی ما دارند. این مواد علاوه بر آنکه آلرژی زا هستند، باعث ابتلا به انواع سرطان‌ها، تخریب اعصاب و غدد درون ریز می‌شوند. سطح بقایای سموم‌ و آفت‌کش‌ها، در محصولات کشاورزی که به روش متدوال و مرسوم امروزی کشت و برداشت می‌شوند، بسیار بالاست. مشاهدات بیانگر این نکته است که ارگانوفسفات‌ها (organophosphates)، اصلی‌ترین عامل در حدود 50% از سموم و آفت‌کش‌های تجاری دنیا، در محصولات غذایی ارگانیک به میزان بسیار کمی وجود دارد.

خطرات احتمالی آفت‌کش‌ها بر سلامتی چیست؟

بدن بیشتر ما، محل تجمع آفت‌کش‌ها به دلیل سالیان سال استفاده از محصولات کشاورزی است که در تولید آنان از انواع سموم و آفت‌کش‌ها استفاده شده است. این «بار بدن» که کاملا شیمیایی است، می‌تواند باعث به خطر انداختن سلامتی ما شده و مشکلاتی از قبیل سر درد، نقص مادرزادی، ضعف سیستم ایمنی و غیره را به وجود آورد.

 اعلامبرخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استفاده از آفت‌کش‌ها حتی در کمترین میزان ممکن خود، خطر ابتلا به سرطان‌های مشخصی مانند سرطان خون، سرطان غدد لنفاوی، تومور مغزی، سرطان سینه و سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. 

کودکان و جنین‌ها بیشتر از دیگر افراد، در معرض خطرات ناشی از آفت‌کش‌ها و مواد غیر ارگانیک هستند زیرا سیستم ایمنی، بدن و مغزشان هنوز در حال رشد است. قرار گرفتن در معرض این سموم به ویژه در سال‌های اولیه، ممکن است باعث تاخیر در رشد، ناهنجاری‌های رفتاری، اوتیسم، آسیب شدید به سیستم ایمنی و اختلال حرکتی بدن شود.

زنان باردار نیز به دلیل استرسی که آفت‌کش‌ها به اندام‌های بدنشان وارد می‌سازد، آسیب پذیرترند. به علاوه، آفت‌کش‌ها می‌توانند در رحم و یا از طریق شیر مادر از بدن مادر به بدن جنین منتقل شوند. 

از دیگر خطرات استفاده از سموم کشاورزی و آفت‌کش‌ها، ایجاد علف‌های هرز بسیار مقاوم است که تنها راه ریشه‌کن کردنشان استفاده از آفت‌کش‌های بسیار سمی و خطرناک همچون اسید دی کلرو فنوکسیک استیک است.

آیا با شستن و یا کندن پوست سطح میوه‌ها و یا سبزیجات غیر ارگانیک می‌توان از شر اثرات به جا مانده از آفت‌کش‌ها رها شد؟

شست‌وشوی محصولات غذایی تازه، از میزان اثرهای به جا مانده از آفت‌کش‌ها بر روی آن می‌کاهد ولی شما را به طور کامل از شر آن رهایی نمی‌بخشد. کندن پوست میوه‌ها گاهی می‌تواند مفید باشد، ولی با اینکار مواد معدنی بسیار مفید که در پوست آنها ذخیره شده، از دست می‌رود.

بهترین روش آن است که در رژیم غذایی خود، از محصولات متنوعی استفاده کنید و هنگام مصرف به خوبی آنها را بشویید. به شما پیشنهاد می‌کنیم که تا جایی که برایتان مقدور است، محصولات غذایی طبیعی خریداری و مصرف کنید.

میوه‌ها و سبزیجاتی که چگونگی تولید، پرورش و پردازش آنان مهم است

بر اساس اعلام کار گروه محیط زیست (Environmental Working Group)، سازمان غیر انتفاعی که نتایج استفاده از سموم دولتی در ایالات متحده را آزمایش می‌کند، میوه‌ها و سبزیجاتی که بالاترین سطح آفت‌کش‌ها را دارد و حتما باید آنان را ارگانیک تهیه کرد، عبارتند از:

• سیب
• فلفل دلمه‌ای شیرین
• خیار
• کرفس
• سیب‌زمینی
• انگور
• گوجه فرنگی گیلاسی
• کلم سبز
• کدو حلوایی
• شلیل
• هلو
• اسفناج
• توت فرنگی
• فلفل تند

میوه‌ها و سبزیجاتی که نیازی به خرید ارگانیک آنها نیست

این میوه‌ها و سبزیجات با متدهای متدوال امروزی پرورش می‌یابند ولی سطح آفت‌کش‌ها در آنان ناچیز است. این محصولات خوراکی عبارتند از:

• مارچوبه
• آووکادو
• قارچ
• کلم
• ذرت شیرین
• بادمجان
• کیوی
• انبه

خلاصه مقاله فواید غذای ارگانیک برای سلامتی

از آنجا که غذاهای ارگانیک کمتر در معرض سموم کشاورزی و آفت‌کش‌ها قرار دارند، فوایدشان نسبت به محصولات غذایی دیگر که به روش‌های متداول و نوین امروزی کشت می‌شود، بسیار بیشتر است. علت این امر، دلایل متفاوتی دارد، از جمله روش کود-دهی و میزان کود استفاده شده، میزان استفاده از آفت‌کش‌ها، سن گیاه در زمان برداشت و شرایط آب و هوایی.

تمامی این موارد، می‌تواند بر نتیجه اثرهای مستقیمی داشته باشد. به طور کل، پژوهش‌های بیشتری برای شناسایی اثرات مثبت مواد غذایی طبیعی بر سلامت بدن نیاز است. همیشه به یاد داشته باشید فاکتورهایی بسیار هستند که در سلامت ما، نقش مهمی بازی می‌کنند.

اگر این مطلب برای شما مفید بود، لطفا در بخش دیدگاه ها برای ما بنویسید.