آیا کاهش استرس به افزایش ایمنی بدن کمک می‌کند؟ این سوالی است که در مقاله کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن، قصد داریم به آن پاسخ دهیم.
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن؛ این ایده که اضطراب و استرس روانی می‌تواند قدرت ایمنی ما – یا حداقل موش‌ها –را تضعیف کرده و بدن را در برابر انواع بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر سازد، به صورت کاملا اتفاقی توسط یک فیزیولوژیست جوان و مشتاق در دهه 1930 اثبات شد. هانس سلیه (Hans Selye)، متخصص اتریشی غدد درون ریز، در تلاش بود تا با تزریق روزانه عصاره تخمدان به موش‌های آزمایشگاهی هورمون جدیدی کشف کند.
سلیه یک تکنسین جوان و بی‌تجربه بود که هنگام تزریق، اغلب موش‌ها را به زمین می‌انداخت. بنابراین مجبور بود برای گرفتن‌شان، آنها را با جارو در اطراف زمین دنبال کند.
چند ماه بعد، هنگامی که موش‌ها دچار زخم معده و تورم غدد فوق کلیه شدند، سلیه مطمئن شد که هورمون جدیدی کشف کرده است. فقط برای اطمینان، به گروهی دیگر از موش‌ها، تنها محلول آب نمک تزریق کرد. نتیجه چه بود؟ موش‌های این گروه نیز، دقیقا همان علایمی را داشتند که موش‌های گروه نخست داشتند.
این دانشمند جوان مجبور شد اینگونه نتیجه‌گیری کند که علت بیماری موش‌ها، استرس ناشی از آزمایشگاه است. سلیه نتوانست هورمون جدیدی کشف کند، اما موفق شد رابطه بین استرس، قدرت ایمنی و بیماری‌های جسمی را به اثبات برساند. وی باقی عمر کاری و حرفه‌ای خود را به مطالعه در این زمینه اختصاص داد و در حدود 1700 مقاله و 33 کتاب درباره اضطراب و اثر آن بر بدن منتشر ساخت. امروزه، هانس سلیه را به عنوان «پدر حوزه استرس» می‌شناسند.
اضطراب و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن؛ خوشبختانه دست‌های غول پیکری که سعی دارند سوزن‌های تیزی در بدنمان فرو کنند، ما را دنبال نمی‌کنند. ولی تک تک ما وقایعی از قبیل جدایی‌های دلخراش، روزهای پرتحرک و پراسترس و پشت سر گذراندن هفته‌های بد را تجربه کرده و البته در آینده باز هم خواهیم کرد.
آیا حوادث استرس‌زا همچون وقایع اشاره شده در بالا، می‌توانند باعث کاهش قدرت ایمنی بدن و در نتیجه ابتلا به انواع بیماری‌ها شوند؟ آیا شرایط و وقایع استرس‌زا می‌توانند مانع بهبودی بیماری‌های سختی همچون بیماری‌های قلبی و یا سرطان شوند؟ آیا چنین شرایطی می‌توانند بر روند بهبودی زخم‌ها تاثیر گذاشته و التیام آنها را به تعویق اندازند؟
شواهد و تحقیقات بسیار زیادی ثابت کرده‌اند کاهش اضطراب باعث مقاومت بدن در برابر ابتلا به انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌شود.
پژوهش‌های بسیار در این حوزه، سبب به وجود آمدن رشته خاص و کاملا تخصصی با نام «روانپزشکی و ایمنی‌شناسی» در دانشگاه‌های معتبر جهان شد. تا به درمان استرس و اضطراب کمک کنند.
|
قدرت ایمنی بدن و ارتباط آن با استرس و اضطراب
در ادامه مقاله کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن، قصد داریم تا درباره تاثیر استرس بر بدن از نقطه نظر کاملا علمی سخن گوییم. در ادامه سعی کرده‌ایم تا جوابی علمی به پرسش‌های زیر دهیم:
- چه راهکارهایی برای تقویت سیستم ایمنی بدن در پیش گیریم؟
- آیا دلیل اصلی بیماری‌های جسمی ما، ناشی از اضطراب و استرس در زندگی روزمره ماست؟
- چه ارتباطی میان سطح استرس، کاهش قدرت ایمنی بدن و ابتلا به سرطان وجود دارد؟
- آیا استرس باعث پیری زودرس می‌شود؟
- آیا ارتباطی میان اضطراب زیاد و ابتلا به ویروس سرماخوردگی و یا آنفولانزا وجود دارد؟
- آیا کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن مفید است؟
برای یافتن پاسخ پرسش‌های بالا، مقاله کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن، را تا انتها دنبال کنید و با به روز مارت همراه باشید.
استرس ناشی از ذهن، چه اثری بر قدرت ایمنی بدن می‌گذارد؟
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – استرس و اضطراب خود انواع گوناگونی دارند. برخی از آنها کوتاه مدت‌اند و تنها چند دقیقه به طول می‌انجامند. سوزان سگرستروم (Suzanne Segerstrom)، استادیار روانشناسی در دانشگاه کنتاکی است. وی موفق به چاپ مقاله‌های جالب توجهی در حوزه استرس و سیستم ایمنی بدن به شده است. وی عقیده دارد که استرس و اضطراب بر روند توزیع سلول‌ها در جریان خون اثر مخربی می‌گذارد.
خانم سگرستروم بر این باور است که اگر شخصی به مدت چند روز تحت شرایط استرس‌زا قرار گیرد، تغییراتی در قدرت ایمنی بدن وی به وجود می‌آید که اصلا مفید نیست و هرچه این شرایط مدت زمان بیشتری طول بکشد، تغییرات بالقوه (و البته منفی) در سیستم دفاعی بدنش بیشتر و بیشتر می‌شود؛ تا جایی‌که جبران آن می‌تواند غیرممکن و یا بسیار سخت باشد.
استرس کوتاه مدت به «پاسخ جنگ یا پرواز» معروف است. برای درک این مهم، فرض کنید یک حیوانی در آفریقا ناگهان با شیری مواجه می‌شود که به سمت وی حمله می‌کند. مغز وی در این شرایط به سرعت سیگنالی به سوی غده فوق کلیه (Adernal) فرستاده تا هورمون کورتیزول و آدرنالین را ترشح کند. این هورمون‌ها اثرهای مختلفی بر روی بدن دارند. افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس و انبساط رگ‌های خونی تنها بخشی از این اثرهاست. علت این مهم آن است که خون بیشتری به سمت ماهیچه‌های پاها ترشح شده تا حیوان بتواند به سرعت فرار کند.
استرس کوتاه مدت دقیقا همین اثر را بر روی بدن ما دارد به همین دلیل از آن با عنوان «پاسخ جنگ یا پرواز» یاد می‌شود. این نوع استرس (در بدن حیوانات)، همچنین باعث افزایش پاسخ قدرت ایمنی بدنشان به مدت سه تا پنج روز می‌شود.
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – وقتی در معرض شرایط استرس‌زا قرار می‌گیریم، بدن ما دقیقا واکنشی همانند واکنش بدن حیوانات از خود نشان می‌دهد. زمانی که خطر حمله شیر از بین رفت، سطح استرس در بدن گورخر یا آهو به سطح نرمال باز می‌گردد، ولی این امر در انسان به این راحتی ممکن نیست.
در واقع انسان‌ها پس از پشت سر گذراندن وقایع استرس‌زا، به سختی می‌توانند سطح استرس در بدنشان را به حالت نرمال باز گردانند و همین امر بر قدرت ایمنی بدنشان بسیار تاثیرگذار است. این شرایط استرس‌زا برای انسان می‌تواند یک حادثه رانندگی و یا یک طلاق و بسیاری مسائل از این دست باشد.
رابرت ام. ساپولسکی (Robert M. Sapolsky) استاد دانشگاه استنفورد در کتاب «چرا گورخرها زخم معده نمی‌گیرند؟» اینگونه توضیح می‌دهد که ما انسان‌ها برخلاف حیوانات، مدام به حادثه و یا شرایط استرس‌زا پشت سر گذاشته فکر می‌کنیم و فرایند تفکر باعث می‌شود به مدت طولانی نگران باشیم. همین امر دلیل اصلی ضعف قدرت ایمنی و مشکلات طولانی مدت در بدن ماست.
بیشتر بخوانید: چرا باید از محصولات ارگانیک تغذیه کنیم؟
حقیقت این است که ترشح مدام هورمون‌های ناشی از استرس در طول زمان، اثرهای مخربی بر سیستم دفاعی بدن ما می‌گذارد. حال سوال اینجاست که این سطح از اضطراب و استرس چه خطرهایی برای سلامتی ما دارد؟ ساپولسکی اینگونه جواب می‌دهد که میزان خطر تا حد زیادی به فاکتورهایی مانند نوع سبک زندگی و درجه حمایت اجتماعی فرد بستگی دارد.
چگونه با کاهش اضطراب می‌توان به جنگ با پیری زودرس رفت و قدرت ایمنی بدن را بهبود بخشید؟
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – باید بدانید که امروزه استرس ناشی از مراقبت از عزیزی که مبتلا به زوال عقل شده، کاملا به اثبات رسیده است. مطابق با نظر انجمن ملی آلزایمر آمریکا، 80 درصد مراقبان سطح بالایی از استرس را تجربه می‌کنند و تقریبا نیمی از آنها با افسردگی دست به گریبان‌اند. در نتیجه، این دسته از افراد (مراقبین و پرستاران بیماران مبتلا به زوال عقل) به بهترین گروه در خصوص مطالعه درباره استرس و سیستم دفاعی بدن تبدیل شده‌اند.
به عنوان مثال، یک تجزیه و تحلیل نشان داد که افرادی که از همسران خود (مبتلا به زوال عقل) مراقبت می‌کنند، فاکتور دفاعی با نام IL-6 به میزان بسیار زیاد در بدنشان تولید می‌شود. IL-6 پاسخ دفاعی بدن در هنگام زخم و جراحت است. افزایش این فاکتور در بدن با کاهش قدرت ایمنی بدن، پیری زودرس، بیماری‌های قلبی و عروقی، پوکی استخوان، آرتروز، دیابت نوع دو، سرطان‌های خاص و افت روانی ارتباط مستقیم دارد.
رابطه بین تقویت سیستم ایمنی بدن و التیام سریع‌تر زخم‌ها
در یک مطالعه دیگر، دانشجویان دندانپزشکی داوطلب شدند تا زخم کوچکی بر سقف دهان خود در دو نوبت ایجاد کنند: یک بار در تعطیلات تابستان و بار دیگر شش هفته بعد و در طول امتحانات.
این مطالعه، قدرت ایمنی بدن دانشجویان در روند التیام زخم را به وضوح مشخص ساخت. بر پایه نتیجه این پژوهش، مدت بهبودی زخم دهان دانشجویانی که در شرایط استرس‌زای امتحانات بودند، به مدت 40 درصد بیشتر طول کشید. به علاوه، میزان پروتئین IL-1 در بدن دانشجویان، هنگام شرایط استرس‌زای امتحانات نسبت به تعطیلات تابستانی، دو سوم پایین‌تر بود. شایان ذکر است مسئولیت این پروتئین، احضار سلول‌های دفاعی در بدن است.
یک مطالعه مشابه دیگر نشان داد که اختلافات زناشویی و طلاق در روند بهبود زخم‌ها، اثری مستقیم دارد. این مطالعه که در مجله بسیار معتبر بایگانی روانپزشکی عمومی (Archives of General Psychiatry) به چاپ رسید، مشخص ساخت که روند التیام زخم در زوج‌هایی با روابط خصمانه، 60 درصد طولانی‌تر از زوج‌هایی با روابط گرم و صمیمی بود. همچنین کاهش استرس به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
قدرت ایمنی و بیماری‌های عفونی
شماری از مطالعات در حوزه واکسن مشخص ساخت که سیستم ایمنی افراد پر استرس، پاسخ کندتری به چالش‌ها دارد.
مطالعه‌ای دیگر که در مجله پزشکی سایکوسوماتیک (Psychosomatic Medicine) به چاپ رسید، پژوهشی در مورد تزریق واکسن ذات‌الریه به 52 میان‌سال بود که 11 تای آنها از همسران خود که مبتلا به زوال عقل بودند، پرستاری و مراقبت می‌کردند. بعد از گذشت شش ماه، سطح آنتی‌بادی تولید شده علیه ذات‌الریه در بدن پرستاران و مراقبین بیماران زوال عقل، افت قابل ملاحظه‌ای داشت (به دلیل کاهش قدرت ایمنی بدنشان)؛ درحالیکه این سطح در گروه دیگر، همچنان پایدار باقی مانده بود.
در یک مطالعه مشابه دیگر، به 32 نفر از مراقبان و پرستاران بیماران زوال عقل، واکسن آنفولانزا تزریق شد. نتایج این پژوهش کاملا شبیه به مطالعات قبلی بود. افرادی که از عزیزان بیمار خود (مبتلا به زوال عقل) مراقبت می‌کردند، در برابر ویروس آنفولانزا آسیب‌پذیرتر بودند.
در حقیقت، نتایج همه این مطالعات و پژوهش‌ها تماما یکسان است. هر چه بیشتر از شرایط استرس‌زا دوری کرده و ترفندهای کاهش اضطراب را بیاموزید، قدرت ایمنی بدن بالاتر رفته و در نتیجه احتمال مریض شدنتان نیز به همان نسبت کمتر می‌شود.
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – مطالعه‌ای که در مجله پزشکی نیوانگلند آمریکا (New England Journal of Medicine) به چاپ رسیده، نشان می‌دهد که سطح استرس روانشناختی بالاتر، احتمال سرماخوردگی را افزایش می‌دهد. در این مطالعه، پژوهشگران متغیرهای زیادی را بررسی کردند: فصل، میزان استفاده از الکل، کیفیت رژیم غذایی، ورزش منظم، خواب و سطح آنتی‌بادی در بدن پیش از قرار گرفتن در معرض ویروس سرماخوردگی. در نهایت استتناج کردند که استرس بیشتر باعث کاهش سیستم دفاعی بدن و ابتلا به انواع بیماری عفونی می‌شود.
ارتباط استرس و اضطراب با میزان قدرت ایمنی بدن و ابتلا به سرطان
ارتباط بین استرس و پدربزرگ همه بیماری‌ها – سرطان- موضوع اصلی پژوهش‌های زیادی بوده است. دیوید اشپیگل (David Spiegel)، روانپزشک، محقق و مسئول بخش استرس و سلامتی دانشگاه استنفورد چنین می‌گوید: «مطالعات ما نشان داده است که استرس می‌تواند بر مولفه‌هایی از سیستم دفاعی که در مبارزه با سرطان نقش دارند، اثر منفی و بسیار مخرب داشته باشد».
وی در ادامه چنین افزود که: «شمار سلول‌های کشنده طبیعی یا سلول‌های NK (سلول‌هایی که مسئول کشتن و از بین بردن باکتری‌های ناخواسته و سلول‌های سرطانی‌اند) در افرادی که از استرس مزمن رنج می‌برند، به میزان قابل توجهی کمتر است».
بر اساس پژوهش‌های این محقق و محققان دیگر، مشاوره‌های گروهی و روش‌های کنترل استرس و کاهش اضطراب در افرادی که قبلا به سرطان مبتلا شدند، در تقویت قدرت ایمنی بدنشان بسیار کمک کننده بوده است.
برای مثال، یک مطالعه بر روی 103 زن مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک (سرطانی که از پستان به دیگر قسمت‌های بدن سرایت کرده است) مشخص ساخت که تا چه اندازه حمایت اعضای خانواده و دوستان این زنان در روند تشخیص بیماری و درمان کمک کننده بوده است. این مطالعه که در مجله پزشکی سایکوسوماتیک (Psychosomatic Medicine) در سال 2000 منتشر شد، نشان داد که زنانی که از حمایت اجتماعی برخوردار بودند (نسبت به زنان محروم از آن)، سطح کورتیزول کمتری در بزاقشان مشاهده شد. بر اساس گفته‌های دکتر اشپیگل، سطح کورتیزول کمتر نشان دهنده عملکرد بهتر و سالم‌تر سیستم ایمنی بدن است.
ولی با این وجود، ارتباط دقیق میان استرس، سرطان و قدرت ایمنی بدن هنوز مشخص نیست. همانطور که ساپولسکی در کتاب «چرا گورخرها زخم معده نمی‌گیرند؟» اشاره کرده، هیچ یک از پژوهش‌هایی که تاکنون درباره سرطان انجام شده، قادر نیست تا ارتباط مستقیم بین کاهش اضطراب و نرخ زنده ماندن بیشتر مبتلایان به سرطان را بیان دارد. مطمئنا، هیچ یک از آنان هم نمی‌تواند ثابت کند که استرس و اضطراب در وهله اول باعث ایجاد سرطان در فرد می‌شود.
بر پایه سخنان اشپیگل: «باید مراقب باشیم که قربانی را مقصر ندانیم. ما انسان‌ها به سرطان مبتلا می‌شویم، چون موجودات بیولوژیک هستیم و این ارتباطی با کاهش اضطراب و کنترل استرس به روش صحیح ندارد. به عبارتی دیگر، استرس تنها یک متغیر در میان هزاران متغیر دیگر (در ابتلا به سرطان) است».
دیگر شرایط تاثیر گذار بر قدرت ایمنی بدن
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – امروزه تاثیر استرس، بر سیستم ایمنی بدن ثابت شده است. از مطالعاتی که در سال‌های اخیر انجام شده یاد گرفته‌ایم که التهاب مزمن (پاسخ ایمنی بدن به آسیب) می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد؛ از بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت گرفته تا آلزایمر و دیگر بیماری‌های مرتبط با زوال عقل. بنابراین، کنترل استرس و کاهش اضطراب به صورت غیر مستقیم در کمتر شدن التهاب تاثیرگذار است.
چگونه سیستم ایمنی را تقویت کنیم: آیا حق با مادربزرگ‌های ما بود؟
همانطور که مشاهده کردیم، بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که استرس می‌تواند اثری کاملا منفی و مخرب بر قدرت ایمنی بدن داشته باشد. برخی عقیده دارند که استرس باعث کند شدن روند ریکاوری بعد از ابتلا به بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی می‌شود.
سوال اساسی اینجاست که آیا استرس و اضطراب می‌تواند ما را بیمار ساخته و یا از طول عمرمان بکاهند؟ در جواب باید بگوییم که سیستم ایمنی بدن ما، یک سیستم کاملا پیچیده است و پاسخ دفاعی هر شخص به فاکتورها و عوامل بسیار زیادی بستگی دارد.
بیشتر بخوانید: آبمیوه های تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
وجود همین متغیرهای گوناگون است که جواب به این پرسش را دشوار ساخته است. به علاوه، یافتن داوطلبانی با استرس مزمن که حاضر باشند مشتاقانه خود را در برابر انواع ویروس‌ها قرار داده تا ببینند آیا بیمار می‌شوند یا خیر، بسیار مشکل و دشوار است.
در این میان، شواهد کافی برای متقاعد کردن ما وجود دارد که مجبورمان می‌سازد تا به منظور افزایش قدرت ایمنی بدنمان، به دنبال پیدا کردن راه‌حل‌های صحیح برای کنترل استرس و کاهش اضطراب باشیم. پس اگر سوال شما این است که چگونه سیستم ایمنی بدن را بالا ببریم، باید شما را به توصیه مادربزرگ‌ها ارجاع دهیم. این همان توصیه‌ای است که از مادربزرگ‌هایمان گرفته‌ایم: «درست غذا بخور، ورزش منظم داشته باش و خوب بخواب».
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – بر اساس گفته اشپیگل: «استرس در زندگی اجتناب‌ناپذیر است. اما باید ترفندهای کنترل و مدیریت آن را یاد گرفت؛ جنبه‌های مختلف آن را آموخت و درباره آن کاری انجام داد. هیچگاه نباید به عبارت «همه یا هیچ چیز» فکر کرد؛ بلکه باید به جای آن بر روی عبارت «بیشتر یا کمتر» تمرکز کرد».
اثرات کنترل استرس و مدیریت آن بر روی قدرت ایمنی بدن
ترفندها و استرتژی‌های کاهش اضطراب نه تنها باعث استراحت ذهن شما شده، بلکه فشار وارده بر روی سیستم ایمنی بدنتان را کاهش می‌دهد. در زیر به بیان دو روش بسیار سودمند برای کاهش سطح استرس و اضطراب اشاره شده است:
- مدیتیشن یا ذهن آگاهی: یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای تقویت سیستم دفاعی بدن، 10 تا 15 دقیقه مدیتیشن در روز است. مدیتیشن، سبب کاهش سطح کورتیزول و همچنین کاهش التهاب در بدن می‌شود. تحقیقات ثابت کرده‌اند که استمرار بر مدیتیشن و مراقبه، از تجزیه کروموزم‌ها که منجر به سرطان و پیری زودرس می‌شود، جلوگیری می‌کند.
- یوگا: یکی دیگر از ترفندهایی که هورمون‌های ناشی از استرس را در بدن به میزان قابل توجهی می‌کاهد، ورزش یوگاست. این ورزش با ایجاد حس آرامش، به کاهش التهاب کمک کرده و تنفس عمیق شکمی در یوگا موجب افزایش قدرت ایمنی و مقاومت در برابر انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شود. همچنین حالت‌های وارونه، سبب گردش بهتر مایعات در سیستم لنفاوی شده که این خود در دفع بهتر سموم از بدن، بسیار کمک کننده است.
راه تقویت سیستم ایمنی بدن
کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن – بهترین راه برای افزایش قدرت ایمنی بدن، رعایت نکات زیر است:
- عدم مصرف سیگار
- عدم مصرف الکل
- پیروی از رژیم غذایی سالم
- ورزش منظم
- خواب کافی
- داشتن وزنی ایده‌آل
- پختن کامل مواد غذایی مانند گوشت، ماهی و مرغ
- شستن و ضدعفونی دست‌ها
- تلاش در جهت کنترل استرس و مدیریت آن
امیدواریم مقاله کاهش استرس و اضطراب برای تقویت سیستم ایمنی بدن، توانسته باشد تا اطلاعات مفیدی درباره قدرت ایمنی بدن در اختیارتان قرار دهد.
منتظر نظرات و دیدگاه‌های شما در این خصوص هستیم.
