خرفه که با نام علمی Portulaca oleracea نیز شناخته می شود، گیاه پر خاصیتی است که علیرغم فواید فراوانی که دارد، تا حد زیادی مهجور مانده است. در این مقاله سعی داریم شما را با خواص این گیاه آشنا کرده و همچنین کاربرد آن را در برخی غذاها معرفی کنیم.
خرفه چیست؟
گیاه خرفه یک سبزی برگ دار است که هم به صورت پخته و هم به صورت خام قابل استفاده است. این سبزی بسیار آبدار بوده و چیزی در حدود 93% آن آب است. شکل ظاهری سبزی خرفه شامل یک ساقه قرمز رنگ و برگ های سبز است.
یکی از نکات منحصر به فردی که در خصوص این سبزی وجود دارد، محل رشد آن است. این سبزی را می توان در باغ ها و حتی باغچه هایی که در پیاده رو وجود دارد مشاهده کرد. بنابراین طیف وسیعی از محیط زیست، بستر رشد این گیاه پرخاصیت قرار می گیرد. همچنین این گیاه در شرایطی مثل خشکسالی و یا در خاک هایی که کمتر غنی هستند نیز رشد می کند. بنابراین خرفه را می توان یک گیاه خودرو در نظر گرفت.
البته مهم ترین مکان هایی که این گیاه در آن کشت می شود، نواحی مدیترانه است. در آسیا، اروپا، خاورمیانه و آفریقا می توان استفاده از آن را به وفور مشاهده کرد. چینی ها و بومیان استرالیا در طب باستانی خود بسیار از خرفه استفاده می کنند. اما در فرهنگ آمریکایی این گیاه نوعی علف هرز محسوب می شود. سابقه کشت این گیاه در ایران چیزی در حدود 2000 سال است و عموما در مناطق جنوبی ایران مورد کشت قرار می گیرد.
علاوه بر طعم خاص و منحصر به فرد، خواص فراوانی نیز برای آن تعریف شده است. خواصی که در ادامه مقاله به آن ها می پردازیم.
مواد غذایی موجود در خرفه
این گیاه حاوی مقادیر بسیار مناسبی از مهم ترین مواد غذایی مورد نیاز بدن انسان است. این مواد مغذی در حجم بسیار کمی از آن وجود دارد. در هر 100 گرم از این سبزی، تنها 16 کالری وجود دارد.
خرفه سرشار از امگا3
یکی از اسیدهای مهمی که بدن انسان قادر به تولید آن نیست، اسید های چرب امگا3 است. امگا3 باید حتما از یک منبع خارجی دریافت شود. با وجود چربی بسیار کمی که در سبزی خرفه وجود دارد، می توانیم مقادیر مناسبی اسیدهای چرب امگا3 در آن بیابیم. مقدار امگا3 موجود در این گیاه، در مقایسه با همان مقدار اسفناج، تقریبا 5 برابر است.
ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها در خرفه
در خرفه ویتامین های سیٍ، ای، آ و همچنین آنتی اکسیدان های گلوتاتیون و بتالائین وجود دارد. ویتامین سی به عنوان یک آنتی اکسیدان هم شناخته می شود. ویتامین سی در سلامت پوست، عضلات و استخوان تاثیر دارد.
ویتامین ای نیز در محافظت غشای سلولی در برابر آسیب های مختلف موثر است. همانطور که احتمالا می دانید، ویتامین آ در سلامت چشم نقش به سزایی داشته و منبع اولیه آن بتاکارون است. بتاکارون در خرفه به میزان مناسب یافت می شود.
یکی دیگر از مواد مهم موجود در این سبزی، ملاتونین است. ملاتونین هورمونی است که در تنظیم خواب نقش دارد. بتالائین ها به عنوان دیگر ماده مهم موجود در خرفه، باعث می شوند کلسترول اضافی در بدن جمع نشود. علاوه بر این بتالائین ها خواصی ضد سرطانی نیز دارند. همچنین این ماده آنتی اکسیدان، می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد.
خرفه و مواد معدنی
خرفه به عنوان یکی از منابع خوب پتاسیم، در تنظیم فشار خون تاثیر مثبت دارد. مصرف پتاسیم می تواند خطر ابتلا به سکته مغزی و بیماری های قلبی را کاهش دهد. منیزیم نیز به عنوان ماده ای که در بیش از 300 واکنش آنزیمی بدن نقش دارد، در خرفه به مقدار مناسب یافت می شود. مصرف منیزیم می تواند از بدن در برابر بیماری های قلبی و دیابت محافظت کند.
همانطور که می دانید فراوان ترین ماده معدنی موجود در بدن، کلسیم است. کلسیم در سلامت استخوان های انسان نقش مهمی ایفا می کند.
نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که خرفه اصطلاحا جوان تر و نرسیده، مواد معدنی بیشتری در خود جای داده است.
خرفه گیاه بسیار مغذی است. این سبزی از دیرباز تا کنون در طب سنتی نقاط مختلف جهان نقش مهمی ایفا کرده است. در قسمت بعد به برخی از خواص این گیاه می پردازیم.
خواص خرفه
بی شک آنچه باعث شده است این گیاه از سالیان دور تا کنون مورد استفاده قرار گیرد، خواص مثال زدنی آن است. این خواص در زمینه های مختلفی بروز پیدا می کنند. در این قسمت به تعدادی از مهم ترین خاصیت های آن می پردازیم.
خرفه و سلامت قلب
وجود مواد مغذی متنوع در خرفه به این گیاه قدرت اثر بخشی در برابر بیماری های قلبی عروقی داده است. همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم، این سبزی حاوی اسیدهای چرب امگا3 است که این اسیدها کمک می کنند کلسترول بد در بدن کاهش پیدا کند. در نتیجه ابتلا به بیماری های قلبی و تصلب شراین کاهش می یابد. همچنین پتاسیم موجود در آن هم خاصیت اتساع عروق دارد. به عبارت دیگر فشار خون را کاهش داده و باعث می شود فشار وارده بر قلب پایین بیاید.
نحوه مصرف خرفه برای لاغری
خرفه را با انواع سالاد ها و یا با ماست میل کرده و به کاهش وزن خود کمک کنید. با توجه به کالری پایین آن، تنها از مزیت هایی که دارد بهره مند می شوید. این گیاه مغذی سرشار از فیبر و مواد مفید و متنوع است. بنابراین افراد با خوردن این سبزی مقوی احساس سیری کرده و سراغ میان وعده های نامناسب نمی روند.
خرفه و کمک به رشد کودکان
امگا3 موجود در خرفه می تواند در صورت استفاده منظم در رژیم غذایی کودکان از اختلالاتی مانند اوتیسم، بیش فعالی و این قسم امراض کودکانه جلوگیری کند. البته تحقیقات مربوط به اسیدهای چرب امگا3 همچنان در جریان است.
خرفه برای سلامت پوست
بد نیست بدانید از خرفه می توان استفاده موضعی کرد. استفاده موضعی از این گیاه با بالا بردن ویتامین آ و سایر مواد مغذی موجود در آن، می تواند التهابات پوستی و یا اثرات ناشی از گزیدگی را از بین ببرد.
مصرف خرفه می تواند در رفع چین و چروک های پوست، بهبود سلول های پوستی و همچنین درمان جای زخم و لکه های ناشی از آن مفید واقع شود.
خرفه و پیشگیری از سرطان
سرطان به عنوان یکی از تلخ ترین و شایع ترین بیماری های دنیا، نیاز به مراقبت و پیشگیری دارد. غذاهای ضد سرطان و دارای آنتی اکسیدان می تواند یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از سرطان باشد. ویتامین های سی و آ موجود در خرفه می تواند در خصوص سرطان های ریه و دهان باعث پیشگیری شود.
سایر مواد موجود در این سبزی، خواص ضدجهش زایی دارند. به عبارت دیگر این مواد از جهش های ناشی از رادیکال های آزاد در سلول های سالم جلوگیری می کنند و درنتیجه ابتلا به سرطان اتفاق نمی افتد.
خرفه و رفع سر درد های مزمن
در خرفه مقادیری ویتامین ب2 وجود دارد. این ویتامین باعث می شود سردرد های میگرنی کاهش یابد. تحقیقات نشان داده است استفاده از موادی که ویتامین ب2 در آن ها وجود دارد، نوعی درمان طبیعی برای میگرن و سر درد محسوب می شود.
خرفه و درمان هپاتیت
یکی از بیماری های اصلی کبد هپاتیت است. این بیماری در صورت عدم رسیدگی می تواند بسیار خطرناک باشد. برگ های خرفه در صورتی که جوشانده شده و به صورت منظم مصرف شوند، هپاتیت را تا حدی کنترل می کنند.
خرفه و تقویت بینایی
بتاکاروتن و ویتامین آ موجود در خرفه علاوه بر تقویت بینایی افراد، می تواند با خنثی کردن اثر رادیکال های آزاد، از بسیاری بیماری های مربوط به بالا رفتن سن افراد جلوگیری کنند. این بیماری ها شامل تباهی لکه زرد و آب مروارید است.
خرفه و نقش آن در تقویت استخوان ها
مواد معدنی موجود در خرفه، آن را به یکی از مواد غذایی مناسب جهت جلوگیری از ضعف استخوانی تبدیل کرده است. کلسیم، آهن و منگنز موجود در این سبزی با اثرات رشد بافت و تسریع فرآیند استخوان سازی، جزو موارد ذکر شده است. بنابراین این سبزی از مواد غذایی مهم برای مقابله با بیماری نظیر پوکی استخوان محسوب می شود.
خرفه و کمک به گردش خون
آنچه که در خرفه باعث می شود گلبول های قرمز خون افزایش یابند، وجود آهن و مس در این سبزی است. این مواد معدنی برای افزایش گردش خون ضروری محسوب می شوند. نتیجه گردش خون مناسب و تسهیل این امر، رسیدن اکسیژن کافی و مناسب به اندام های بدن است. این موضوع باعث ترمیم و بهبود روزافزون این اندام ها می شود. رشد مو و بالا رفتن سوخت و ساز بدن، از دیگر مزیت های آهن و مس موجود در این سبزی خودرو است.
خواص خرفه برای دیابت
طبق بررسی های صورت گرفته، خرفه اثرات کاهنده قند خون داشته و در همین راستا به کاهش عوارض دیابت کمک شایانی می کند.
خرفه در طب سنتی
در طب سنتی طبع خرفه سرد و تر در نظر گرفته شده است. یکی از بهترین دمنوش های پیشنهادی در این زمینه دمنوش گیاه خرفه است. می توان با مخلوط کردن گل گاو زبان، کاهو و این گیاه، تشنگی و احساس گرما را رفع کرد. تنها تعدادی از خواصی که طب سنتی برای خرفه در نظر گرفته است عبارتند از: درمان سرفه های مزمن، بی خوابی، خونریزی قاعدگی، رفع التهابات داخلی، ناراحتی های عصبی و خونریزی لثه.
در خصوص خونریزی لثه پیشنهاد می شود این سبزی به خوبی جویده شود تا تاثیر بگذارد.
طب سنتی یکی از مهم ترین تاثیرات خرفه بر بدن را در حل مشکلات گوارشی می داند. ناگفته نماند که در طب سنتی چینی از این گیاه برای حل مشکلاتی از قبیل بواسیر، اسهال و خونریزی معده کمک می گرفته اند.
وجود ترکیبات آلی مانند دوپامین، اسید مالیک، آلانین و ... در این سبزی، مصرف آن را تبدیل به یکی از راه های درمان بیماری های روده ای کرده است.
مضرات خرفه
خرفه دارای ماده ای است که اکسالیت نام دارد. ممکن است اکسالیت برای افرادی که دچار سنگ کلیه هستند، مشکل زا شود. این موضوع به این دلیل است که اکسالیت در شکل گیری نمک موثر است. نکته دیگر در خصوص اکسالیت ها، ایجاد اختلال آن ها در جذب مواد مغذی مانند کلسیم و منیزیم است.
خرفه هایی که در آفتاب رشد کرده اند، اکسالیت کمتری نسبت به گونه های رشد کرده در سایه دارند. بهترین راه برای کاهش ضرر اکسالیت های موجود در این سبزی، استفاده از این گیاه به همراه ماست است. طبق تحقیقات به عمل آمده، ماست می تواند اکسالیت موجود در خرفه را تا حد زیادی کاهش دهد.
خرید اینترنتی خرفه
برای خرید سبزی خرفه بسیار مرغوب و با کیفیت، این امکان را دارید که به صورت آنلاین و کاملا تازه، به بازار آنلاین به روز مارت مراجعه کرده و خرید اینترنتی انجام دهید. در به روز مارت ضمن مشاهده کیفیت و قیمت خرفه، سفارش خود را به صورت غیر حضوری از فروشندگان معتبر این محصول دریافت کنید.
کاربرد خرفه در غذا
برای استفاده از این سبزی مفید لازم است به نکته ای مهم توجه کنید. برای آماده سازی این گیاه، قبل از هر چیز باید ساقه های آن را با دقت هرچه تمام تر بشویید. ساقه خرفه دارای شکاف هایی است که آلودگی می تواند درون این شکاف ها قرار گرفته و باقی بماند.
خرفه را می توان در سوپ و سالاد های مختلف به عنوان سبزی پرخاصیت و خوش طعم استفاده کرد. همچنین خوراک های گوشت نیز با اضافه شدن این گیاه به آن ها، طعم بهتری می یابند. اضافه کردن مقداری خرفه به خمیر، باعث می شود بتوان نان های مغذی و خوش طعم پخت.
مکزیکی ها نیز از خرفه استفاده می کنند. در فرهنگ غذایی مکزیک، این سبزی در املت به کار می رود. یکی از روش های دیگر استفاده از خرفه، همراه کردن آن با کره است. ابتدا سبزی ها را خیس دهید. در مرحله بعد می توانید کمی نمک و کره به صورت دلخواه به آن اضافه کرده و میل کنید. یکی از خوراک های بسیار خوش مزه با پایه خرفه، ترکیب این گیاه با خیار است. برای این منظور باید سبزی ها را به همراه خیار، کمی روغن و نهایتا سرکه تفت دهید.
طعم خرفه تا حد زیادی مشابه اسفناج و شاهی است. به عبارت دیگر طعم این سبزی مقداری ترش و شور است. این باعث شده است بتوانیم از آن در سالاد و ساندویچ، همانند کاهو و اسفناج استفاده کنیم. ناگفته نماند تخم خرفه هم در تزئین انواع شیرینی کاربردهایی دارد.
از خواص تخم خرفه می توان به تصفیه کنندگی خون و رفع التهابات گوارشی اشاره کرد.
طرز تهیه بورانی خرفه
بورانی خرفه تنها یکی از غذاهایی است که می توانید با استفاده از این گیاه فوق العاده تهیه کرده و میل کنید. ممکن است تا به حال با پخت بورانی اسفناج آشنا شده باشید، این غذا شباهت فراوانی به بورانی اسفناج دارد.
مواد لازم
خرفه یک کیلو
پیاز 150 گرم
تخم مرغ سه عدد
ادویه دلخواه شامل: نمک، فلفل، زردچوبه
روغن سرخ کردنی
روغن زیتون
طرز تهیه بورانی خرفه
ابتدا لازم است سبزی ها را به اندازه کافی بشویید. سپس باید آن ها را به اندازه های دو سانتی درآورده و خرد کنید. خرفه های خرد شده را درون آب بریزید. با زیاد کردن شعله اجازه دهید که سبزی خرد شده اصطلاحا آب بیندازد. سپس شعله را کم کرده و اجازه دهید غذایتان برای مدت زمان 45 دقیقه بپزد.
پس از این مدت زمان، آب خرفه گرفته شده و اکنون می توانید آن را با گوشت کوب له کنید. اکنون زمان آن رسیده است که ادویه دلخواهتان را به آن اضافه کنید. غذایتان را بر روی حرارت کم بگذارید.
روغن را از پیاز داغی که آماده کرده اید جدا کرده، و به آن مقداری روغن زیتون اضافه کنید. پیاز را با زردچوبه هم زده و مخلوط کنید. تخم مرغ ها را در ظرف جداگانه به خوبی هم بزنید تا یک دست شوند. اکنون تخم مرغ را به مخلوط پیاز و زردچوبه بیفزایید. مدتی این دو را هم زده و مخلوط کنید. اکنون زمان آن فرا رسیده است که تخم مرغ و پیاز داغ را به سبزی اضافه کنیم. دو تا سه دقیقه کافی است که این غذای مقوی و خوشمزه بپزد و آماده میل کردن شود.